با پیشرفت چشمگیر صنعت فرش، فرش‌های ماشینی از تنوع بالایی از نظر جنس، اندازه، شانه و تراکم، طرح و نقش، رنگ‌بندی و … برخوردارند و اکثر مردم از این فرش‌ها در دکوراسیون داخلی منازل خود استفاده می‌کنند. ریشه فرش یکی از مهم‌ترین اجزای آن است که نیاز به نگهداری ویژه دارد چرا که آسیب دیدگی آن می‌تواند منجر به آسیب و خسارت بافت اصلی فرش شود. گره زدن ریشه‌ها یکی از بهترین و مؤثرترین شیوه‌های محافظت از آن‌ها در برابر خوردگی، پوسیدگی، آلودگی و … است. گره زدن و تزیین ریشه فرش در خانه می‌تواند به شیوه‌های مختلفی انجام شود که در ادامه مطلب به بررسی آن‌ها پرداخته می‌شود.
ریشه فرش و ریشه زنی
ریشه فرش در حقیقت به نخ‌هایی گفته می‌شود که بعد از تکمیل بافت آن از سطح فرش بیرون زده می‌شود. این ریشه‌ها در فرش‌های دستباف ادامه چله‌کشی اصلی فرش هستند. در فرش‌های ماشینی به شیوه‌های مختلف ریشه زنی فرش انجام می‌شود و معمولاً به صورت ریشه‌های پیش آماده و به شکل نوار به لبه‌های فرش متصل می‌شوند. ریشه فرش در اصل به منظور افزایش استحکام و زیبایی فرش به کار می‌رود و می‌تواند از فرش در برابر آلودگی‌ها، حیوانات، فشارها، گردوخاک، رطوبت و … محافظت کند و یک حاشیه امن برای آن ایجاد نماید.
ریشه زنی با هدف جلوگیری از باز شدن بافت تار و پود فرش و افزایش استحکام فرش انجام می‌شود. چنانچه عمل ریشه زنی صورت نگیرد ساختار فرش خیلی سریع در اثر پا خوردن و اصطکاک ناشی از پاخوردگی آسیب دیده و دچار خسارت می‌شود و همانند یک لباس کاموایی نخ کش شده شل و سست می‌گردد.
بهترین روش‌های گره زدن و تزیین ریشه فرش در خانه
ریشه فرش‌ها در اصل سپر محافظتی بافت فرش به شمار می‌روند و در پاسخ به این سؤال که ریشه فرش و چیکار کنم تا دچار آسیب نشود می‌توان گفت گره زدن بهترین و موثرترین راهکار خواهد بود. ریشه زنی فرش‌ها می‌تواند به شیوه‌های مختلفی انجام شود که رایج‌ترین آن‌ها به شرح زیر می‌باشند:
-
-
دو گره
-
دو گره یکی از بهترین و معروف‌ترین روش‌های بافت ریشه و محافظت از آن است. در این روش ریشه‌های فرش به صورت گره‌های ۲ تا ۵ تایی تقسیم‌بندی می‌شوند و سپس با یک دست ریشه‌های فرش گرفته شده و با دست دیگر دسته ریشه‌های فرش پیچیده خواهد شد. میزان کشش ریشه‌های فرش در این فرش زیاد است و به همین دلیل برای فرش‌های ماشینی و فانتزی مناسب می‌باشد اما برای فرش‌های قدیمی نباید از آن استفاده کرد چرا که ممکن است باعث آسیب به بافت اصلی فرش شود. شستشوی فرش که در آن از روش دو گره استفاده شده باشد در مقایسه با سایر روش‌های دیگر سخت‌تر خواهد بود اما استحکام و زیبایی بیشتری دارد.
-
گره نخودی
یکی دیگر از روش‌های تزیین ریشه فرش ماشینی استفاده از گره نخودی است که در مقایسه با دو گره بسیار ساده‌تر است. در این روش فقط باید ریشه‌های فرش به دسته‌های ۲ تا ۵ تایی تقسیم شده و آن‌ها را به سادگی به دور هم پیچید و به سادگی گره زد. این روش گره زدن در عین سادگی می‌تواند برای انواع فرش‌های ماشینی و دستباف مناسب باشد. گره نخودی اگرچه همانند روش‌های دیگر گره‌زنی زیبا و جذاب نیست اما می‌تواند به خوبی از ریشه‌های فرش محافظت کند و در عین سادگی بسیار کاربردی است.
-
گره زنجیره
یکی دیگر از روش‌های گره زدن ریشه‌های فرش گره زنجیره‌ای است که برای فرش‌هایی مناسب است که دارای ریشه‌های بلندی می‌باشند. در این روش گره‌زنی باید زنجیره‌هایی مستحکم ایجاد کرد چرا که این زنجیره‌ها می‌توانند دوام و ماندگاری فرش را افزایش داده و به زیبایی آن بیفزایند. برای ایجاد گره زنجیره باید ابتدا یک یا دو گره نخودی بر روی ریشه فرش ایجاد کرد و سپس در ۲ یا ۳ سانتی‌متر بالاتر از گره‌ها، ریشه‌های فرش را به گره‌های کناری گره زد. این گره‌ها باید تا اتمام گره‌های نخودی انجام شود تا استحکام و زیبایی لازم را داشته باشد.
-
گره پنجره
فرش‌هایی که دارای ریشه‌های بلند هستند را می‌توان با استفاده از روش گره پنجره تزئین کرد. در این روش ابتدا باید بر روی ریشه فرش یک یا دو گره نخودی زد و پس از محکم شدن آن در فاصله ۱.۵ سانتی‌متری آن دوباره ۳ تا ۵ ریشه را به همدیگر گره زد. این کار باید تا پایان ریشه‌های فرش ادامه داشت باشد و در نهایت ریشه فرش به صورت پنجره‌ای شکل خواهد گرفت و زیبایی و استحکام بالایی خواهد داشت.
-
گره با نخ
یکی دیگر از روش‌های تزیین ریشه فرش در خانه استفاده از نخ یا کش برای گره زدن فرش است. این روش بسیار ساده بوده و ریشه‌های فرش نیز دچار تاشدگی، شکستگی و دفرمه شدن نمی‌شود. در این روش ریشه‌های فرش به صورت دسته‌های ۳ تا ۵ تایی تفکیک شده و با یک نخ یا کش بسته می‌شوند. این روش در زمان قالی شویی و شستن فرش کمترین چالش و دردسر را ایجاد می‌کند و می‌توان به سادگی ریشه‌ها را شست.
-
گره زدن ریشه با روش بافت
بافت ریشه فرش یکی دیگر از متدهای تزیین ریشه فرش در خانه است که برای فرش‌هایی با ریشه‌های بلند مناسب است. در این روش همانند بافت موی سر باید ریشه‌های فرش را به دسته‌های ۳ تایی تقسیم کرد و سپس این دست‌ها را به صورت زیرورو و یک‌درمیان از لابه لای هم رد کرد و در نهایت آن را با یک کش ساده بست.
جمع‌بندی نهایی
برای تزیین ریشه فرش در خانه می‌توان از روش‌های مختلف ریشه زنی استفاده کرد که رایج‌ترین آن‌ها شامل دو گره، گره نخودی، گره پنجره‌ای، گره زنجیری، گره بافتی و … هستند و هرکدام از این شیوه‌ها می‌توانند مزیت‌های خود را داشته باشند و به افزایش زیبایی و استحکام فرش کمک کنند.
