این جمله که تشخیص فرش دستباف خوب فقط از عهده افراد متخصص برمی‌آید؛ غلط است. در این مقاله روش‌هایی را به شما آموزش می‌دهیم که بتوانید مانند یک متخصص، فرش دستباف را از فرش تقلبی تشخیص دهید.
در مناطق مختلفی از کشورمان، بافت فرش به عنوان یکی از منابع کسب درآمد برای زنان خانه‌دار و بافندگان حرفه‌ای محسوب می‌شود. این هنر اصیل تقریبا تنها هنر دستی است که دستاوردهای آن تا کنون باقیمانده و دستخوش تغییر و فراموشی نشده است. ارزش افزوده‌ای که بافندگان می‌توانند با تولید یک فرش دستباف عالی خلق کنند باعث شده که شهرت این هنر جهانی شود.
امروزه تقریبا در تمام کشورهای دنیا، فرش اصلی ایرانی شناخته شده است و جزء کالاهای لوکس محسوب می‌شود. اما تشخیص فرش دستباف خوب از فرش دستباف تقلبی برای افراد عادی کمی مشکل است. متاسفانه این عدم آگاهی فرصتی را در اختیار افراد سودجو قرار می‌دهد که با تکیه بر آن می‌توانند محصولات تقلبی را به جای فرش‌های دستباف با مبالغ هنگفت بفروشند. تنها راهی که می‌توانید به کمک آن، تفاوت یک فرش دستباف باکیفیت را از نمونه تقلبی آن تشخیص دهید؛ کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش‌های تشخیص فرش دستباف خوب است. در این مقاله پیرو معرفی این روش‌ها، توضیحات تکمیلی مفیدی را ارائه کرده‌ایم.
روش های تشخیص فرش دستباف خوب
فرش‌های ماشینی معمولا با استفاده از الیافی که با رنگ‌های مصنوعی رنگ‌آمیزی شده‌اند تولید می‌شوند. بنابراین این دسته از فرش‌ها، تنوع رنگی بسیار بالاتر و کیفیت نسبتا پایین‌تری دارند. زمانی که برای تولید یک فرش ماشینی صرف می‌شود تنها ۲ تا ۳ ساعت است. این در حالی است که اصطلاحا بالا آمدن یک فرش دستی به چند ماه زمان نیاز دارد. گره‌های مجزایی که تک تک بر روی چله فرش دستباف زده می‌شود؛ علاوه بر اینکه این نوع فرش را بسیار مقاوم‌تر و بادوام‌تر می‌کند؛ روش نگهداری آن را نیز متفاوت می‌سازد. الیاف بیشتر فرش‌های دستباف از پشم طبیعی گوسفند درست شده که با رنگ‌های گیاهی رنگ‌آمیزی شده‌اند.
علاوه بر روش تولید، طرح‌ها و نقشه‌هایی که برای تولید این محصول در ایران استفاده می‌شود نیز بسیار منحصربه‌فرد و شناخته شده هستند. در حال حاضر تولیدات بسیاری از کشورهای جهان مانند هند و چین که خودشان سبقه خوبی در این هنر دارند؛ یک کپی هنرمندانه از نقشه‌های ایرانی هستند. به عنوان مثال یک نوع فرش هندی به نام طرح ایندو وجود دارد که در مقایسه با فرش اصیل ایرانی بسیار ارزان‌تر است. این طرح در واقع یک نسخه کپی شده از طرح بیجار ایرانی است.
همین شباهت‌هاست که تشخیص فرش دستباف خوب از نمونه‌های تقلبی و کپی‌برداری شده را دشوار می‌کند. اما این به این معنی نیست که برای خرید فرش، حتما باید یک متخصص همراه خود ببرید تا سرتان کلاه نرود. بلکه با اطلاع از ویژگی‌های فرش دستباف می‌توانید خرید موفقی داشته باشید.
بیشتر بدانید : ” ریزه‌کاری‌های شستشوی فرش دستباف “
ویژگی های فرش دستباف خوب
همانطور که گفته شد؛ روش‌های تشخیص فرش دستباف خوب به تعداد ویژگی‌های متمایزکننده این محصول از نمونه‌های تقلبی بستگی دارد. یک فرش اصیل ایرانی، دارای ویژگی‌های زیر است:
روش اول: میزان تراکم
تراکم همان رجشمار است. در واقع رجشمار در بسیاری از سبک‌های بافت فرش، به تعداد گره‌هایی گفته می‌شود که در هر ۶.۵ تا ۷ سانتی‌متر از عرض فرش، روی چله زده شده است. به عنوان مثال اگر رجشمار فرش ۵۰ باشد؛ یعنی در هر ۷ سانتی‌متر از عرض، ۵۰ گره وجود دارد. هر چه عدد رجشمار بیشتر باشد؛ تراکم فرش بیشتر شده و نقشه ظریف‌تر می‌شود. بنابراین در پاسخ به این سوال که فرش دستباف چند رج خوبه ؟ باید گفت که هر چه رجشمار فرش بیشتر باشد؛ نقشه آن واضح‌تر و ظریف‌تر و تراکم بافت آن نیز بالاتر است.
روش دوم: تقارن نقشه
هیچ فرش دستبافی را نمی‌توانید پیدا کنید که کاملا دو طرف آن متقارن باشد. بنابراین همیشه در فرش‌های دستباف ناهمواری در پیاده‌سازی نقشه و مقداری عدم تقارن وجود دارد. در فرشی که تک تک گره‌های آن با دست زده می‌شود؛ معمولا نمی‌توان طرح نیمی از فرش را دقیقا مانند آینه در طرف دیگر تکرار کرد. این دقیقا همان کاری است که دستگاه‌های فرشبافی می‌توانند انجام دهند. بنابراین در فرش‌های ماشینی، طرح‌ها و اشکال دو طرف قالی، کاملا متقارن هستند.
روش سوم: ریشه
ریشه فرش دستباف، جدا از چله نیست. در واقع ریشه‌ای که از دو طرف فرش به صورت تارهای نخ بیرون زده؛ همان انتها و ابتدای چله است. بنابراین اگر پشت فرش، ریشه دوخته شده باشد؛ باید به اصل بودن آن شک کنید. ریشه جزء لاینفک فرش دستباف است و نباید جدا از آن پشت فرش دوخته شده باشد.
روش چهارم: ساختار گره‌ها
یک فرش دستباف را اگر از پشت نگاه کنید؛ می‌توانید تک تک گره‌های آن را به وضوح ببینید. حتی افرادی که متخصص این کار هستند می‌توانند از پشت فرش، روش بافت و نوع گره، ظرافت آنها و کیفیت بافت را نیز تشخیص دهند. همانطور که قبلا گفته شد؛ فرش دستباف هرگز بی‌عیب و نقص نیست. این را می‌توان از روی ظاهر گره‌ها تشخیص داد. بی‌نظمی‌ها و ایرادات جزئی که در پشت فرش می‌بینید؛ کاملا طبیعی هستند.
روش پنجم: جنس الیاف
فرش‌های دستباف از الیاف طبیعی مانند پشم گوسفند، پنبه، موی شتر یا ابریشم خالص بافته می‌شوند. این در حالی است که در تولید فرش‌های ماشینی غالبا از الیاف مصنوعی استفاده می‌شود.
روش ششم: ضخامت
علاوه بر تراکم گره‌ها، ارتفاع پرز یا همان میزان ضخامت، نشانگر ارزش فرش است. هرچه فرش دستباف نازک‌تر باشد؛ کیفیت آن بیشتر است. فقط بافنده‌های بسیار باتجربه می‌توانند فرشی بسیار نازک و عاری از هرگونه ناهمواری سطحی ببافند.
آیا باید از روش خاصی برای شستشوی فرش دستباف استفاده کرد؟
این همه ظرافتی که در بافت یک فرش دستباف اصیل به کار برده می‌شود؛ نشان می‌دهد که شما به عنوان مصرف‌کننده باید برای نگهداری از این محصول ارزشمند، دقت کنید. فرش‌های دستباف، علاوه بر مراقبت بیشتر، نیازمند روش‌های ویژه‌تری برای شستشوی و تمیزکاری هستند. به همین خاطر توصیه می‌شود که حتما برای شستشوی فرش دستباف به دنبال بهترین قالیشویی در اطراف محل زندگی خود باشید.
بیشتر بدانید : “ بررسی مهم‌ترین عیوب فرش دستبافت “
فراموش نکنید که فرآیند شستشوی فرش در قالیشویی بسیار متفاوت از روشی است که اکثر ما به عنوان روش سنتی برای تمیز کردن فرش‌های ماشینی خانه خود استفاده می‌کنیم. استفاده از این شیوه‌های سنتی و منسوخ شده برای شستشوی فرش دستباف فقط موجب تخریب بافت و درهم‌ریختگی رنگ الیاف می‌شود و هرگز نتیجه آن چه که انتظار می‌رود نخواهد شد.
