برای جلوگیری از بیدزدگی فرش چند روش علمی و عملی وجود دارد که در این مقاله به تشریح آنها پرداخته‌ایم.
فرش‌های دستباف گنجینه‌ای از هنر ایرانی هستند. این فرش‌ها عموما از الیاف طبیعی بافته می‌شوند و به همین خاطر در برابر عوامل خارجی مانند بیدزدگی بسیار آسیب پذیر هستند. اگر به درستی از این نوع فرش‌ها مراقبت نکنید؛ در کمتر از ۱ سال ممکن است آسیب ناشی از حمله بید به جایی برسد که دیگر خبری از فرش نباشد. بید یکی از حشرات مضری است که از الیاف فرش‌های دستباف تهیه شده از مواد طبیعی تغذیه می‌کند. بنابراین اگر فرش ارزشمند دستبافی دارید و در پی جلوگیری از بیدزدگی آن هستید؛ توصیه می‌کنیم حتما اقدامات ایمنی زیر را که برای جلوگیری از بیدزدگی فرش هستند در نظر بگیرید.
چه عاملی باعث بیدزدگی فرش می‌شود؟
حشرات بلای جان فرش هستند. هر کجا که رطوبت حضور داشته باشد؛ انواع مختلفی از حشره نیز وجود دارد که به فرش حمله می‌کنند و با تغذیه از الیاف آن، موجب آسیب‌دیدگی می‌شوند. موریانه، جیرجیرک، ملخ، سوسک فرش و بید از جمله این حشرات هستند. از بین تمام این حشرات، بید خطرناک‌ترین و مضرترین حشره برای فرش است. این حشره بسیار ریز عاشق پروتئین موجود در الیاف پشمی است. به همین خاطر فرش‌های پشمی بیشتر از فرش‌های دیگر در معرض این آسیب‌دیدگی هستند. عشق بید به پروتئین به حدی است که اگر دیر بجنبید؛ قادر است در بازه زمانی کوتاهی، تمام الیاف فرش را خورده و فقط چله آن را برای شما باقی بگذارد.
بید نوعی پروانه محسوب می‌شود که بیشتر بین الیاف فرش و پارچه‌های پشمی تخم‌گذاری می‌کند. این حشره بین ۹ تا ۱۲ میلی‌متر طول دارد و در عرض یک ماه قادر است ۱۰۰ عدد تخم بگذارد. جالب است بدانید که نوزاد بید حتی از خود بیدهای بالغ نیز بیشتر برای فرش پشمی مضر هستند. چرا که آنها برای رشد به پروتئین بیشتری نیاز دارند.
بید پروانه‌ای به سرعت جذب کراتینی می‌شود که در الیاف پشم طبیعی وجود دارد. الیاف پشمی کثیف محل بسیار مناسبی برای زندگی این بیدهاست. بنابراین سعی کنید همیشه فرش خود را تا حد امکان تمیز نگه دارید و به صورت دوره‌ای از خدمات بهترین قالیشویی برای شستشوی آن استفاده کنید.
روش‌های جلوگیری از بیدزدگی فرش
برای اینکه از بیدزدگی فرش جلوگیری کنید؛ بهتر است نکات زیر را در مورد نگهداری از این کالای ارزشمند در نظر داشته باشید:
- فرش را به صورت دوره‌ای بازرسی کنید و حداقل یک بار در هفته روی آن را جارو بکشید. بید زدگی فقط مخصوص فرش‌هایی نیست که در شرایط مرطوب نگهداری می‌شوند؛ بلکه بخش‌های آلوده فرش مانند زیر مبلمان و قسمت‌های تا خورده نیز مستعد بیدزدگی هستند.
- فرش‌هایی که استفاده نمی‌کنید و در انبار گذاشته‌اید را حتما قبل از کنار گذاشتن، خوب جارو کنید و از مواد ضدعفونی‌کننده فرش روی آنها اسپری کنید. اگر نفتالین در دسترس دارید؛ چند عدد از قرص آن را خرد کرده و لابه‌لای فرش بگذارید. از آنجا که نفتالین بسیار سمی است؛ حتما آن را دور از دسترس کودکان نگه دارید و خودتان نیز هنگام استفاده از این ماده، از دستکش و ماسک مناسب استفاده کنید. استشمام بوی این قرص‌ها ضرر زیادی برای بدن دارد.
- برای انبار کردن فرش هرگز از کاور پلاستیکی استفاده نکنید. کاورهای کاغذی و پارچه‌ای بسیار متنوعی در بازار وجود دارد که از الیاف فرش شما به خوبی مراقبت می‌کنند. اگر دسترسی به این کاورها برای‌تان ممکن نیست؛ می‌توانید از یک ملحفه بزرگ برای پوشش کاور مانند فرش استفاده کنید.
- حتما نفتالین را در هوای آزاد لابه‌لای فرش بگذارید و از انبار کردن قالی‌ها در مکان‌های پرتردد خانه بپرهیزید.
- تا جای ممکن سعی کنید از تماس فرش با رطوبت جلوگیری کنید. بهترین مکان برای نگهداری از فرش‌های دستباف، انبارهای خنک و عاری از رطوبت است که سیستم تهویه هوا دارند.
- به جای نفتالین، برای جلوگیری از بید زدگی فرش می‌توانید از محلول‌های ضد بید موجود در بازار نیز استفاده کنید.
- اگر در حال حاضر فرش شما دچار بیدزدگی است؛ چند روز متوالی آن را زیر نور مستقیم خورشید یا در هوای بسیار سرد پهن کنید. گرمای شدید نور خورشید و دمای پایین به از بین رفتن بید کمک می‌کند.
چطور متوجه بید زدگی فرش شویم؟
اگر هر کدام از نشانه‌های زیر را در فرش خود مشاهده کردید؛ به بید زدگی آن شک کنید و از روش‌های ذکر شده در ادامه این مقاله، برای درمان استفاده کنید:
- مشاهده حشرات کوچکی روی فرش که به سرعت حرکت می‌کنند.
- وجود تارهای بسیار ظریف روی بافت فرش که نشانه‌ای از حضور یک یا چند بید در محل است که در حال تغذیه از پشم هستند.
- حضور لکه‌های سفید روی بافت قالی که در حال عمیق شدن هستند. این لکه‌ها نتیجه تکنیک دالان است که توسط بید و برای نفوذ به سطوح عمیق فرش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- مشاهده تخم‌های سفید رنگ ریز روی فرش که شبیه ذرات خاکستری هستند.
- خوردگی گره‌های فرش که از پشت آن کاملا مشخص است.
- کنده شدن الیاف فرش بر اثر جارو زدن که نشانه خوردگی گره‌هاست.
آیا همه فرش‌ها بید می‌زنند؟
همانطور که اشاره شد؛ بید و نوزاد بید هر دو عاشق کراتین موجود در پشم هستند. بنابراین فرش‌های ماشینی که عموما از الیاف مصنوعی بافته می‌شوند و فرش‌های دستباف تمام ابریشم، اگر در شرایط ایده‌آل نگهداری شوند؛ هرگز دچار بیدزدگی نمی‌شوند. اما در مقابل، اگر فرش دستباف پشمی دارید؛ هرگز نباید خیال‌تان از بابت بید در خانه راحت باشد. در این شرایط حتی ممکن است لباس‌ها و سایر منسوجات پشمی که داخل کمد دارید نیز از شر بیدها در امان نباشند.
اقدامات مفید برای پیشگیری از تشدید آسیب ناشی از بید زدگی فرش
به محض مشاهده علائم ذکر شده؛ برای جلوگیری از تشدید آسیب‌دیدگی باید ابتدا محل مورد نظر را با محلول ضد بید بشویید. استفاده از اسپری‌های مخصوص حشره‌کش نیز در این شرایط مفید است و موجب جلوگیری از رشد بیشتر حشرات می‌شود. برای استفاده از هر دوی این محلول‌ها که کاملا شیمیایی هستند؛ حتما از دستکش استفاده کنید و اگر برای‌تان مقدور بود؛ عمل پاشش را در یک محیط باز و خارج از فضای خانه انجام دهید. بعد از گذشت چند ساعت، حتما برای تخمین میزان آسیب‌دیدگی و رفع خوردگی‌های احتمالی با یک قالیشویی تماس گرفته تا آنها در صورت لزوم فرش را به صورت حرفه‌ای رفو کنند.
