گاهی ممکن است که فرش‌ها در اثر استفاده زیاد، قرار گرفتن در معرض نور خورشید، ریخته شدن مواد اسیدی و شیمیایی، شستشوی نامناسب و … دچار تغییر رنگ و رنگ پریدگی شده و زیبایی و جذابیت اولیه خود را از دست بدهند. تعدادی از فرش‌ها از جمله فرش‌های دستباف از ارزش بالایی برخوردارند و تغییر رنگ می‌تواند باعث کاهش ارزش و قیمت آن‌ها شود و لازم است که حتماً بخش‌های آسیب دیده آن ترمیم شود. هرچند که ترمیم رنگ فرش یک کار تخصصی است اما افراد عادی نیز می‌توانند در منزل و با استفاده از مواد مختلف اقدام به بازگردانی رنگ فرش و ترمیم آن نمایند. در ادامه مطلب به بررسی روش‌های خانگی ترمیم رنگ فرش پرداخته خواهد شد.
منظور از ترمیم رنگ فرش چیست؟
همان‌طور که گفته شد انواع فرش‌های ماشینی، دستباف و … می‌توانند به مرور زمان و یا در اثر نور خورشید، شستشوی نامناسب، عدم نگهداری مناسب، ریخته شدن مواد شیمیایی و اسیدی و … دچار تغییر رنگ و رنگ پریدگی شوند. ترمیم رنگ فرش به مجموعه عملیاتی گفته می‌شود که در آن با استفاده از مواد و ابزارهای مخصوص اقدام به بازگردانی رنگ اصلی فرش می‌شود. در حقیقت ترمیم رنگ یکی از روش‌های ترمیم فرش است که می‌توان در آن ظاهر و رنگ اولیه فرش را به آن برگرداند. البته باید توجه داشت که بهتر است قبل از نیاز به ترمیم رنگ فرش بهتر است که در نگهداری و محافظت از فرش تلاش بیشتری داشت تا نیاز به ترمیم نباشد.
روش‌های خانگی ترمیم رنگ فرش
تعدادی از افراد با مشاهده برخی از لکه‌ها و کثیفی‌ها بر روی فرش تصور می‌کنند که رنگ فرش عوض شده و نیاز به ترمیم رنگ دارد به همین دلیل قبل از هرگونه اقدام برای ترمیم رنگ فرش باید آن را شستشو داد و از تمیزی فرش اطمینان حاصل کرد. ترمیم رنگ فرش یک کار کاملاً تخصصی است و بهتر است که توسط شرکت‌های قالیشویی معتبر صورت بگیرد چرا که هر اشتباهی در این عملیات می‌تواند منجر به نابودی فرش و خراب شدن آن شود اما می‌توان از روش‌های خانگی نیز برای این کار استفاده کرد که رایج‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
استفاده از ماست ترش
روش‌های سنتی می‌توانند در بسیاری از مواقع مشکل‌گشا باشند و چالش‌های مختلف را برای افراد کاهش بدهند. استفاده از ماست ترش و هیدرو سولفیت از بهترین و مؤثرترین روش‌های ترمیم رنگ فرش است که از گذشته تاکنون همواره مورد استفاده قرار گرفته است. البته باید توجه داشت که استفاده از این روش محدودیت‌هایی دارد و نمی‌توان از آن برای رنگ‌های تیره، قرمز و … استفاده کرد و بیشتری برای فرش‌هایی با رنگ کرم، سفید و روشن کاربرد دارد. همچنین ماست استفاده شده در این روش حتماً باید ترش باشد چرا که ماست شیرین دارای چربی بوده و نمی‌تواند عملکرد و تأثیر مناسبی داشته باشد.
برای بازیابی رنگ فرش در این روش لازم است که ابتدا مقداری ماست را با مقداری هیدرو سولفیت و به نسبت‌های برابر ترکیب کرد و به خوبی مخلوط کرد. سپس باید با استفاده از یک قلم‌مو مخلوط به دست آمده را در جهت خاب فرش بر روی آن مالید. در مرحله باید به مخلوط اجازه داد که کاملاً خشک شود و سپس باید آن را از روی فرش تمیز کرد. بعد از انجام این مراحل مشخص می‌شود که فرش به حالت اولیه خود برگشته و رنگ آن به خوبی ترمیم شده است. البته برای آنکه بتوان نتیجه مطلوب و دلخواه را از این روش دریافت کرد می‌توان این روش را بر روی یک گوشه کوچک از فرش امتحان کرد و سپس در سایر بخش‌های فرش آن را عملی نمود.
استفاده از محلول‌های خانگی
یکی دیگر از روش‌هایی که می‌توان در منزل با استفاده از آن‌ها اقدام به ترمیم رنگ فرش کرد محلول‌هایی همچون نمک سولفات سدیم است. این محلول در حقیقت می‌تواند باعث یکنواختی رنگ فرش و از بین بردن رنگ‌های اضافی آن شود. در این روش لازم است که ابتدا مقداری از محلول گفته شده را با آب ترکیب کرد و بر روی محل رنگ شده فرش قرار داد و اجازه داد مدتی بر روی آن باقی بماند. در نهایت رنگ فرش به حالت اولیه خود برمی‌گردد. علاوه بر محلول نمک سولفات سدیم می‌توان از محلول‌های دیگری همچون آمونیاک، کربنات سدیم و پیریدین نیز استفاده کرد.
بهترین روش ترمیم رنگ فرش‌ها
همان‌طور که گفته شد می‌توان در منزل و با استفاده از روش‌هایی همچون استفاده از محلول آمونیاک، استفاده از کربنات سدیم، سفیدشویی، استفاده از محلول سدیم، استفاده از پریدین، استفاده از شامپو فرش و محلول‌ها و … می‌توان اقدام به ترمیم فرش و رنگ آن نمود اما این عملیات به تخصص و تبحر بالایی نیاز دارند و افرادی که مهارت کافی نداشته باشند ممکن است به فرش آسیب وارد کنند. بهترین و مؤثرترین روش ترمیم رنگ فرش قلم‌زنی است که در شرکت‌های قالیشویی و توسط افراد متخصص انجام می‌شود. مراحل قلم‌زنی برای ترمیم رنگ فرش به شرح زیر هستند:
- در مرحله اول فرش به صورت کامل شسته می‌شود و هر گونه آلودگی و کثیفی از سطح آن از بین می‌رود به گونه ای که هیچگونه رنگی پس ندهد.
- در مرحله دوم استاد با توجه به جنس و الیاف فرش اقدام به رنگ‌سازی می‌کند به گونه که در فرش دورنگی ایجاد نشود. استادکاران ماهر از رنگ‌های آماده استفاده نمی‌کنند و شخصاً رنگ مورد نظر را می‌سازند.
- در مرحله سوم و بعد از آماده‌سازی رنگ با استفاده از قلم موهای مخصوص رنگ‌آمیزی مجدد فرش انجام می‌شود هرچند که این رنگ فقط بخش‌های سطحی فرش را پوشش داده و به عمق آن نفوذ نمی‌کند.
- بعد از اتمام رنگ‌کاری فرش با استفاده از بخور آب رنگ بر روی فرش تثبیت می‌شود تا در صورت شستشوی فرش و استفاده دوباره دچار رنگ پریدگی نشود.
ترمیم و بازیابی رنگ فرش در شرکت‌های قالیشویی نرخ مشخصی ندارد و هزینه‌های آن می‌تواند تحت تأثیر فاکتورهای مختلفی همچون میزان ترکیب رنگ و رنگ پریدگی فرش، میزان تخصص و مهارت استاد ترمیم رنگ، نوع فرش و بافت آن، جنس و الیاف فرش، روش و نحوه ترمیم رنگ، مواد و متریال های به کار رفته در ترمیم رنگ، حجم و مقدار رنگ به کار رفته در ترمیم و … باشد.
جمع‌بندی نهایی
بازیابی رنگ و ترمیم آن در فرش‌ها می‌تواند چالش‌های متعددی برای افراد به همراه داشته باشد. اگرچه این کار کامل تخصصی بوده و نیاز به مهارت، دانش و تبحر بالایی است و بهتر است در شرکت‌های قالیشویی انجام شود اما افراد می‌توانند در داخل منزل با استفاده از روش‌هایی همچون استفاده از ترکیب ماست ترش و هیدرو سولفیت، استفاده از محلول‌های خانگی مانند محلول نمک سولفات سدیم و محلول آمونیاک، کربنات سدیم و پیریدین اقدام به بازیابی و رنگ فرش‌ها نمایند.
