فرش‌های دستباف ایرانی فقط یک کفپوش ساده نیستند؛ بلکه یک اثر هنری خارق‌العاده محسوب می‌شوند که برای بافت رج به رج آنها زحمات بسیاری کشیده شده است. بنابراین برای افرادی که از این نوع فرش‌ها در منازل خود استفاده می‌کنند؛ اطلاع از روش‌های اصولی نگهداری فرش دستباف اهمیت زیادی دارد. عوامل متعددی وجود دارد که تماس مستقیم آنها با فرش‌های ایرانی دستباف می‌تواند موجب آسیب‌دیدگی‌شان شود. ما این عوامل را به چند گروه کلی تقسیم کرده و در مورد هر کدام راه‌کارهای مفیدی را تحت عنوان روش نگهداری فرش دستباف یادآور شده‌ایم.
مراقبت از فرش در برابر اشعه ماوراء بنفش
رنگ فرش با گذشت زمان تغییر می‌کند. این تغییر به قدری آهسته اتفاق می‌افتد که شما متوجه وقوع آن نخواهید شد. اما میزان این تغییرات بستگی به طبیعی یا مصنوعی بودن رنگ‌هایی دارد که الیاف با آنها رنگ‌آمیزی شده‌اند. الیاف رنگ طبیعی که گاهی به آن رنگ گیاهی نیز گفته می‌شود؛ تاثیرپذیری کمی از اشعه ماوراء بنفش نور خورشید دارند. این رنگ‌ها به طور کلی در برابر اثرات قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش بسیار مقاوم‌تر از رنگ‌های مصنوعی هستند. اما الیاف رنگ مصنوعی کم کم با قرار گرفتن در معرض نور خورشید محو می‌شوند. اثر این تغییرات که معمولا به سرعت اتفاق می‌افتد از بین رفتن درخشندگی اولیه فرش است. راه‌های کاهش آسیب‌های ناشی از نور خورشید به شرح زیر می‌باشند:
- اگر هنوز خرید نکرده‌اید؛ فرشی را انتخاب کنید که الیافش با رنگ طبیعی رنگ‌آمیزی شده باشد.
- هر چند وقت یک بار فرش را بچرخانید و قسمتی که زیر مبلمان قرار گرفته را بیرون بیاورید.
- اگر چند تخته فرش مشابه دارید؛ مدام جای آنها را با هم عوض کنید.
- در زمانی که از اتاق استفاده نمی‌کنید؛ پرده‌ها را بکشید.
- روی شیشه‌ها محافظ شفاف ضد UV نصب کنید.
مراقبت از فرش در برابر سایش و پارگی
جاروبرقی کشیدن به صورت منظم و سر و ته کردن فرش از اقدامات مهمی هستند که از ساییدگی و پارگی زودرس فرش‌های دستباف جلوگیری می‌کنند. با جارو کردن، گرد و خاکی ریزی که روی فرش نشسته و با تردد ممکن است ساییدگی‌های جزئی ایجاد کنند از بین می‌رود. چرخاندن یا جابجایی فرش‌هایتان نیز به آنها کمک می‌کند تا تردد در همه جای فرش یکنواخت باشد. اما اقدامات دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید برای محافظت از فرش در برابر سایش و پارگی و به عنوان یک روش نگهداری فرش دستباف انجام دهید. این اقدامات عبارتند از:
- هر زمان که مهمان ندارید از روفرشی استفاده کنید.
- هرگز وسایل سنگین را روی فرش نکشید و برای جابه‌جایی آنها از جک مخصوص استفاده کنید.
- سعی کنید تا جای ممکن ابعاد فرش را طوری انتخاب کنید که دور تا دور اتاق خالی باشد و نیاز نباشد که پایه‌های مبل، میز و بوفه روی فرش قرار بگیرد.
مراقبت از فرش در برابر اثرات مخرب لکه‌ها
لکه‌برهای صنعتی اصلا شوینده مناسبی برای از بین بردن لکه ایجاد شده بر روی فرش‌های دستباف نیستند. این محصولات در واقع لکه‌بر نیستند؛ بلکه یک اکسیدکننده هستند که بعد از استفاده لکه‌های روشنی روی فرش از خود به جای می‌گذارند. روش صحیح برای از بین بردن لکه‌ها که بخشی از ریزه‌کاری‌های شستشوی فرش دستباف است به شرح زیر می‌باشد:
- از یک دستمال کاغذی آشپزخانه برای پاک کردن و جذب مواد ریخته شده استفاده کنید.
- هرگز این دستمال را روی محل لکه فشار ندهید. بلکه صبر کنید تا الیاف خود دستمال لکه را جذب کند.
- آنقدر این کار را تکرار کنید که دیگر چیزی جذب دستمال نشود.
- سپس می‌توانید از یک حوله خیس شده در آب برای رقیق کردن مواد ریخته شده روی فرش استفاده کنید.
- این کار را آنقدر تکرار کنید که لکه از بین برود. در بیشتر مواقع، اگر همان دقایق اولیه اقدام به انجام این کار کنید؛ لکه کامل از بین می‌رود.
این مراحل تمام اقدامات بی‌ضرری هستند که می‌توانید از آنها برای لکه‌بری از روی فرش‌ها دستباف استفاده کنید. اما اگر دیر متوجه لکه شوید؛ باید برای رفع آن با یک قالیشویی معتبر تماس بگیرید.
مراقبت از فرش در برابر پوسیدگی و کپک
فرش دستباف خاصیتی دارد که اگر خیس شود و برای مدت طولانی خیس بماند؛ دچار کپک‌زدگی می‌شود. حضور طولانی مدت کپک هم زمینه را برای ایجاد پوسیدگی فراهم می‌کند. با رسیدن به این مرحله دیگر نمی‌توانید هیچ کاری برای نجات فرش خود انجام دهید. البته در برخی از مراکز قالیشویی آنلاین خدمات رفو و تعمیر به مشتریان ارائه می‌شود که مخصوص این نوع فرش‌هاست. اما اولا اینکه رفوی کلی فرش معمولا هزینه زیادی دارد و ثانیا نتیجه آن روی ظاهر فرش بستگی به میزان پوسیدگی دارد. در واقع هر مدل فرش پوسیده‌ای را نمی‌توان با رفو به حالت اولیه برگرداند. برای اینکه از وقوع این اتفاقات جلوگیری شود؛ راه‌کارهای زیر واقعا عملی هستند:
- مراقب گلدان‌هایی که روی فرش یا اطراف آن گذاشته‌اید باشید. شایع‌ترین علت پوسیدگی فرش نشت آب از گلدان‌هاست. با قرار دادن یک زیر گلدانی محکم و سالم روی فرش، ریسک وقوع این اتفاق را کاهش دهید.
- محل نگهداری فرش‌هایی که استفاده نمی‌کنید باید شرایط خاصی داشته باشد. یکی دیگر از علل شایع کپک زدن فرش دستباف، نگهداری آن در یک فضای نامناسب است. اگر فرش‌هایی دارید که به صورت موقت از آنها استفاده نمی‌کنید حتما به شرایط نگهداری از آنها دقت کنید. برای این کار ابتدا قالی‌ها را بشویید و سپس لول کرده و داخل کاور پارچه‌ای بگذارید. محل نگهداری نیز باید کاملا خشک باشد. هر چند وقت یک بار هم بدنه فرش‌ها را چک کرده و جابه‌جایشان کنید.
- از تماس طولانی مدت فرش با رطوبت به شدت اجتناب کنید. معمولا آبی که از داخل لیوان روی فرش می‌ریزد عامل کپک زدن آن نیست؛ بلکه نشتی‌هایی که از دید شما پنهان هستند مانند نشتی آب از رادیاتور برای فرش‌های دستباف ایرانی بسیار مضرند. اگر قسمت زیادی از فرش شما به دلیل نشتی رادیاتور یا ترکیدگی لوله‌ها خیس شد؛ باید آن را سریع خشک کنید. کپک ظرف چند روز ایجاد می‌شود. اگر آب و هوای منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنید اجازه نمی‌دهد که فرش را برای خشک شدن بیرون پهن کنید؛ بهتر است با یک قالیشویی متخصص تماس بگیرید تا هم خدمات شستشوی فرش و هم خشک کردن کامل آن را برای شما انجام دهد.
اصلی‌ترین ویژگی‌های یک فرش دستباف خوب چیست؟
ماندگاری فرش، علاوه بر شیوه نگهداری شما، به کیفیت الیاف و بافت نیز مربوط می‌شود. بنابراین قبل از دانستن روش نگهداری فرش دستباف باید انتخاب‌تان درست باشد. اگر بتوانید نکات زیر که تحت عنوان ۶ روش تشخیص فرش دستباف خوب شناخته می‌شوند را هنگام خرید در نظر بگیرید؛ نیازی نیست که نگران پوسیدگی، پارگی یا رنگ‌پریدگی فرش‌تان باشید:
- جلوه و ظاهری درخشان و جذاب
- عدم وجود اختلاف در ابعاد مختلف طولی و عرضی فرش
- تقارن رنگ‌های مورد استفاده برای رنگ‌آمیزی الیاف
- انعطاف بالای پرزها
- تولید شده با الیاف طبیعی
- عدم انتقال رنگ بعد از تماس با رطوبت
در اکثر موارد شما با رعایت کردن همین نکات ساده‌ای که در این مقاله به آنها اشاره شد؛ می‌توانید عمر این کالای ارزشمند و ماندگار را طولانی کنید. در واقع نگهداری از فرش‌های دستباف کار زیاد پیچیده‌ای نیست؛ تنها کاری که باید انجام دهید این است که تماس الیاف را با عوامل مخرب تا جای ممکن کاهش دهید.
