فرش‌ها به عنوان یکی از اصلی‌ترین ارکان دکوراسیون داخلی نقش مؤثری در زیبایی و جذابیت فضای داخلی ساختمان دارند و از اجزای مختلفی همچون الیاف، تار و پود، ریشه و … تشکیل شده‌اند. از آنجایی که فرش‌ها همواره تحت ترافیک رفت‌وآمد و نشست‌وبرخاست هستند پتانسیل بالایی برای جذب آلودگی‌ها و آسیب‌دیدگی دارند. ریشه‌های فرش از جمله اصلی‌ترین قسمت‌های فرش است که می‌تواند دچار آسیب و خسارت شود و آسیب دیدن آن در نهایت می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی بیشتر فرش و خراب شدن آن شود. در ادامه مطلب به بررسی و معرفی ۵ ترفند جادویی و فوق‌العاده برای محافظت از ریشه فرش پرداخته خواهد شد.
ریشه فرش چیست؟
ریشه فرش در حقیقت نخ‌هایی است که در راستای تارهای فرش از سطح آن بیرون زده است. ریشه فرش در فرش‌های دستباف و ماشینی کاملاً متفاوت است به‌گونه‌ای که در روش سنتی بافت فرش دستباف، چله‌ها بر روی دار فرش کشیده شده و پس از اتمام بافت، فرش از روی دار بریده می‌شود و ریشه فرش ادامه تار یا چله آن است. در فرش‌های ماشینی نیز ریشه‌ها به صورت جداگانه به فرش دوخته می‌شوند. ریشه زنی فرش‌های دستباف و ماشینی با روش‌های مختلفی انجام می‌شوند و می‌توانند ویژگی‌های متفاوتی داشته باشند.
بهترین ترفندهای محافظت از ریشه فرش
ریشه فرش‌ها در حقیقت به عنوان سپرهای غیرقابل دیدن زیر فرش شناخته می‌شوند و مسئولیت استحکام و پایداری فرش، گره‌ها و در نهایت، ساختار کلی فرش را بر عهده دارند. ریشه‌ها موظف هستند که یک حاشیه امن برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی فرش ایجاد کنند و علاوه بر آن می‌توانند به زیبایی و جذابیت فرش کمک کنند. ریشه‌های فرش همانند سایر اجزای آن می‌توانند در معرض آسیب ها و خطرات مختلفی باشند به همین دلیل می‌توان از روش‌ها و راهکارهای مختلفی برای محافظت از آن استفاده کرد. از جمله بهترین ترفندها برای محافظت از ریشه فرش می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
محافظت از ریشه فرش با چسب پهن
استفاده از چسب پهن به عنوان یک ترفند برای محافظت از ریشه فرش رواج بالایی دارد هرچند که بسیاری از افراد با استفاده از آن مخالف هستند. در حقیقت استفاده از چسب یک روش اشتباه محافظت از ریشه فرش است اما می‌تواند ظاهر شکیل و مرتبی به ریشه‌ها داده و از آن‌ها در برابر آلودگی‌ها و لکه‌ها محافظت کند. چسب می‌تواند به مرور زمان چسبندگی خود را از دست داده و ظاهر ناپسندی داشته باشد و نیاز به تعویض پیدا کند. همچنین در زمان تعویض چسب امکان آسیب‌دیدگی ریشه‌ها وجود دارد و مواد شیمیایی موجود در چسب نیز می‌تواند به ریشه فرش آسیب وارد کند. در مقاله‌ای تحت عنوان رفع زردی فرش شسته شده به بررسی روش‌های برطرف کردن زردی فرش‌های شسته شده پرداخته شده که می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار خواننده قرار بدهد.
استفاده از کاورهای توری
کاورهای توری از جمله مواد کاربردی هستند که می‌توانند از ریشه‌های فرش در برابر عوامل مختلف محافظت کنند. کاورهای توری در اصطلاح با نام کاور شیشه‌ای نیز شناخته می‌شوند و می‌توانند به خوبی از ریشه‌های فرش در برابر فشار، آلودگی‌ها و آسیب‌های مختلف محافظت کنند. این نوع از کاورها می‌توانند به بهترین شکل ممکن از ریشه‌های فرش محافظت کنند چرا که جریان هوا به سادگی از آن‌ها عبور می کند. این کاورها با استفاده از نوار باریک چسبی به لبه فرش چسبیده می‌شوند و می‌توان در صورت نیاز به سادگی آن‌ها را از فرش جدا کرد.
گره زدن ریشه فرش
یکی دیگر از ترفندهای رایج محافظت از ریشه‌های فرش در برابر عوامل مختلف گره زدن آن است. این روش می‌تواند به شیوه‌های مختلفی همچون گره‌های زنجیره‌ای، دو گره و گره نخودی انجام شود. هر کدام از این گره‌ها می‌توانند مزیت‌ها و معایب خاص خود را داشته باشند. گره زدن ریشه فرش علاوه بر محافظت از آن در برابر آلودگی‌ها، رطوبت، فشار و … می‌تواند به زیبایی بیشتر آن نیز کمک کند.
گره زنجیره‌ای برای ریشه‌های بلند کاربردی‌تر است و معمولاً از آن به منظور زیبایی فرش استفاده می‌شود. برای اجرای این گره باید نخست در انتهای ریشه‌ها گره نخودی و یا حتی دو گره ایجاد کرد. سپس امتداد ریشه‌های هموار را نیز به فاصله‌ای در حد ۲ سانتی‌متر از گره نخودی، مجدداً با هم گره ای معمولی زد. دوباره باید امتداد ریشه‌ها را از محل قبلی و با فاصله‌ای ۲ سانتی‌متری با ریشه‌های همجوار گره زد تا تمامی ریشه‌های فرش به صورت زنجیره‌ای تغییر شکل دهند.
دو گره نیز معمولاً برای فرش‌های نو و تازه به کار می‌رود و برای ایجاد آن باید تمام ریشه‌های فرش را به دسته‌های ۲ تا ۵ تایی تقسیم کرد.
در این روش باید یک دسته از این ریشه‌ها را با دست چپ نگه داشته و سپس با دست راست نخی شبیه به نخ پود را توسط شست سبابه گرفت. سپس آن دسته نخ را دو مرتبه به دور انگشت میانه، سبابه و شصت چرخاند و اولین دسته ۲ یا ۵ تایی از ریشه‌ها را از میان آن به بیرون آورد. سپس باید مابقی نخ را با دست دیگر (دست راست) هدایت کرده تا گره تشکیل شده روی اولین دسته ریشه‌ها قرار بگیرد. این گره (دو گره) دقیقاً به انتهای ریشه‌ها هدایت شده و باعث مستحکم شدن بافت فرش می‌شود. این عمل را باید به ترتیب روی دسته‌های دوم، سوم، چهارم و پنجم از ریشه‌های فرش تا به آخر انجام داد.
برای ایجاد گره نخودی می‌بایست طول ریشه‌ها به اندازه لازم بلند باشد و آن‌ها را در دسته‌های ۲ تا ۵ تایی گرفته و به صورت معمولی دور هم بپیچاند و گره زد. چنانچه فرش قدیمی باشد و یا ریشه‌های آن کوتاه باشد، باید ابتدا ریشه‌های آن را اضافه کرده و بلندتر نمود سپس اقدام به ساخت گره‌های نخودی کرد.
استفاده از کاور برای محافظت از ریشه
دیگر ترفند برای محافظت از ریشه فرش استفاده از کاور یا پوشش است. کاورها می‌توانند به خوبی از ریشه فرش‌ها محافظت کنند به همین دلیل به چسب ترجیح داده می‌شوند و به عنوان یک روش و راهکار مؤثر و مرسوم شناخته می‌شود. در تولید کاورهای ریشه فرش از چسب استفاده نمی‌شود و هیچ آسیبی به بافت ریشه وارد نخواهد کرد. با استفاده از کاور به راحتی می‌توان ریشه فرش را بر روی لبه‌های فرش محکم کرده و از آلودگی آن جلوگیری نمود. دیگر مزیت و فایده استفاده از کاور ریشه فرش استحکام بالای ریشه‌ها است و این کاورها مانع از کنده شده ریشه‌ها و خراب شدن آن‌ها می‌شوند. کاورها همچنین می‌توانند از پوسیدگی‌های ریشه فرش جلوگیری کنند. البته باید توجه داشته که کاور ریشه فرش باید بعد از مدتی تعویض شود چرا که ممکن است دچار آسیب و آلودگی شود.
لفافه دوزی روشی برای محافظت از ریشه
لفافه دوزی نیز از جمله بهترین روش‌های محافظت از ریشه‌های فرش است که می‌تواند علاوه بر افزایش ایمنی و استحکام آن به زیبایی بیشتر فرش نیز کمک کند. در این روش از پارچه‌های متقال یا برزنت استفاده می‌شود هرچند که در بعضی از مناطق از جاجیم‌هایی صنعتی و ماشین بافت برای لفافه دوزی استفاده می‌شود. در این روش ابتدا ریشه‌های فرش تا شده و دور داخل آن پارچه قرار داده می‌شود. سپس دو سوی پارچه به ابتدای بافت کوک زده خواهد شد. با توجه به آنکه این پارچه‌های نخی به صورت مشبک هستند جریان هوا را به سادگی عبور می‌دهند و مانع از پوسیدگی ریشه فرش می‌شوند. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های استفاده از لفافه دوزی تمیز ماندن ریشه فرش و عدم آسیب‌دیدگی آن خواهد بود. اگر لفافه دوزی فرش‌ها در شرکت‌های قالیشویی و توسط نیروهای متخصص انجام شود می‌تواند کارایی و راندمان بیشتری داشته باشد.
شستن ریشه‌های فرش
استفاده از هر روش و ترفند برای محافظت از ریشه فرش می‌تواند شرایط خاصی داشته باشد و ریشه‌های فرش ممکن است حتی با وجود کاور و محافظت دچار آسیب و آلودگی شوند. به صورت کلی ریشه‌های فرش بعد از مدتی دچار لکه و زردی می‌شوند و نیاز به شستشو پیدا خواهند کرد. برای شستشوی فرش و بازگرداندن رنگ سفید ریشه‌ها می‌توان از محلولی با ترکیب آب گرم و شامپو فرش استفاده کرد. این محلول می‌تواند تمیز کنندگی بالایی داشته باشد و شفافیت، براقیت و زیبایی ریشه‌ها بازیابی کند. بعد از آنکه ریشه‌های فرش با این روش شسته شد باید فرش را در معرض هوای آزاد قرار داد تا به خوبی خشک شود. در حقیقت در پاسخ به این سؤال که ریشه فرش رو چیکار کنم باید عنوان داشت که ابتدا باید مشکل اصلی ریشه را بررسی کرده و سپس اقدام به برطرف کردن آن نمود.
جمع‌بندی نهایی
ریشه‌های فرش علاوه بر زیبایی و جذابیت می‌توانند در افزایش استحکام، پایداری فرش، گره‌ها و ساختار کلی فرش مؤثر باشد. برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی و خراب شدن ریشه‌های فرش می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. استفاده از چسب پهن، استفاده از کاور، استفاده از گره و … بهترین ترفندهای جادویی و فوق‌العاده برای محافظت از ریشه فرش هستند.
