گرد و غبار یکی از عوامل آسیب‌زننده به فرش است که اگر به مدت طولانی با الیاف آن در تماس باشد ممکن است به عمق نفوذ کرده و بعد از چسبیدن به چله فرش، موجبات پوسیدگی زودرس را فراهم کند. از طرفی گرد و خاک خودش عاملی برای ایجاد تغییرات ظاهری است و حتی برای سلامتی نیز ممکن است مضر باشد. بنابراین همه فرش‌ها باید هر چند وقت یک بار غبارگیری شوند تا از تماس طولانی مدت‌شان با گرد و خاک جلوگیری شود. غبارگیری از فرش ممکن است در نگاه اول کمی ساده به نظر برسد؛ اما انجام این کار فوت و فن خاص خودش را دارد. در این مقاله سعی داریم بیشتر در مورد مراحل و روش‌های غبارگیری از فرش و قالی با شما صحبت کنیم.
چه زمانی فرش نیاز به غبارگیری دارد؟
با وجود این تفاسیر، شاید اولین سوالی که به ذهن شما خطور کند این باشد که چه زمانی فرش نیاز به غبارگیری دارد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که فاصله زمانی بین دو نوبت غبارگیری، بستگی به عوامل مختلفی دارد. یکی از اصلی‌ترین عوامل، میزان تماس الیاف فرش با گرد و خاک و دومین عامل نیز ارتفاع پرزهای قالی است. بر این اساس هر چقدر پرز فرش بلندتر و میزان گرد و خاک موجود در محیط بیشتر باشد؛ باید این فاصله کمتر شود. علاوه بر این، هر زمان که تصمیم به شستشوی فرش می‌گیرید؛ باید در اولین قدم، با استفاده از مراحل و روش‌های غبارگیری گرد و خاک را از دل فرش خارج کنید.
همانطور که اشاره شد؛ بهترین زمان برای غبارروبی از قالی، قبل از خیس کردن آن طی روند شستشو است. به طور کلی روش‌های غبارگیری فرش در خانه را می‌توان به ۳ دسته زیر تقسیم کرد:
غبارگیری با استفاده از جاروبرقی: جاروبرقی مناسب‌ترین و بهترین وسیله برای غبارروبی از فرش است. در این روش شما کافیست که یک جاروبرقی قوی در اختیار داشته باشید و با استفاده از این دستگاه مکنده، پشت و روی فرش را در جهت خواب پرزها جارو کنید. فقط فراموش نکنید که بهتر است قبل از انجام این کار، کیسه جاروبرقی را تعویض کنید. غبارگیری با استفاده از کیسه پر ممکن است باعث خروج غبار از لوله جاروبرقی و تشدید وضعیت فرش شود.
غبارگیری با استفاده از جارو دستی: در این روش نیز شما نیاز به یک جارو کاملا تمیز و خشک دارید. اگر جارو از جنس چوب باشد که چه بهتر. در غیر این صورت جاروهای پلاستیکی نیز برای انجام غبارگیری از فرش مناسب هستند. تنها نکته‌ای که در مورد این تکنیک وجود دارد این است که جارو نباید به هیچ عنوان خیس باشد. در غیر این صورت، نفوذ رطوبت به عمق فرش نه تنها باعث خروج گرد و خاک نمی‌شود؛ بلکه ذرات ریز را تبدیل به لایه‌ای گل مانند خواهد کرد.
غبارگیری با استفاده از تکاندن: یکی از بهترین و موثرترین روش‌های غبارگیری فرش به صورت سنتی همین روش تکاندن است. در این روش باید فرش را روی طنابی محکم پهن کرده و با ابزاری مانند یک تکه چوب یا دسته جارو، آرام به آن ضربه بزنید. بعد از تکاندن روی فرش باید آن را برگردانده و پشت آن را نیز با استفاده از همین تکنیک غبارروبی کنید.
روش‌های غبارگیری در قالیشویی چگونه است ؟
در یک کارخانه قالیشویی کاملا مکانیزه و پیشرفته، مراحل و روش‌های غبارگیری از قالی‌ها و فرش‌ها به صورت زیر هستند:
غبارگیری مکانیزه با استفاده از تکنیک جدید و به‌روز: در این روش از یک دستگاه چرخان بزرگ برای خارج کردن گرد و غبار از بدنه فرش استفاده می‌شود. این دستگاه متشکل از یک استوانه توری شکل است که حرکت دورانی دارد و برای فرش مثل یک لباسشویی بزرگ عمل می‌کند. فرش بعد از وارد شدن به این دستگاه، با استفاده از سرعت چرخان بالای آن، گرد و خاک خود را از دست می‌دهد. چرخیدن فرش، نیروی گریز از مرکزی ایجاد می‌کند که باعث خروج ذرات ریز گرد و غبار می‌شود.
غبارگیری با استفاده از دستگاه مکنده: اگر فرش کهنه باشد و تحمل نیروی گریز از مرکز را نداشته باشد؛ باید برای جلوگیری از آسیب بیشتر به الیاف، توسط این دستگاه مکنده، غبارگیری شود. یکی از ویژگی‌های این دستگاه، قابلیت تنظیم قدرت آن است. با استفاده از این ویژگی، اوپراتور می‌تواند برحسب نوع، ضخامت و میزان کهنگی فرش، قدرت مکندگی را تنظیم کرده و به این شکل هم مراحل غباروربی را به بهترین حالت انجام دهد و هم از پارگی ساختار فرش جلوگیری کند.
غبارگیری با استفاده از ماشین مکانیکی ضربه‌زن: ماشین ضربه‌زن یک دستگاه مجهز به دو محور استوانه‌ای است که هر کدام از آنها به یک تسمه پلاستیکی یا برزنتی متصل هستند. این محورها، تسمه‌ها را سریع گردش داده و با این کار به سطح فرش ضربه‌های کنترل شده و آرامی را وارد می‌کند. با ضربه زدن به بدنه فرش، گرد و غبار از پشت آن خارج شده و تمام آلودگی‌ها از بین می‌رود. این روش غبارگیری، به خصوص برای فرش‌های قدیمی، دستباف و رفو شده‌ای که شانس پاره شده آنها طی روند غبارروبی زیاد است؛ مناسب بوده و معمولا با دقت و حساسیت زیادی انجام می‌شود.
آیا تفاوتی بین روش غبارگیری فرش ماشینی و دستی وجود دارد؟
به طور کلی، همه فرش‌ها، چه دستباف و چه ماشینی، در مرحله غبارگیری به دو دسته فرش‌های نو و کهنه تقسیم می‌شوند. به این ترتیب، روشی که از آن برای خارج کردن گرد و غبار از یک فرش دستباف نو استفاده می‌شود؛ برای غبارروبی از یک فرش ماشینی کهنه کاربرد ندارد. به این ترتیب فرش‌های دستبافت بسته به کیفیت و عمرشان، به یکی از دو روش زیر غباروربی می‌شوند:
فرش‌های نوبافت: این مدل از فرش‌ها را در قالیشویی در بدو ورود روی یک شبکه توری پهن کرده و سپس به آرامی با یک تکه چوب به پشت فرش ضربه می‌زنند تا گرد و خاک اضافه داخل بافت آن از زیر شبکه توری مانند خارج شود.
فرش‌های قدیمی: فرش‌های دستباف قدیمی را معمولا به روش دستی غبارگیری نمی‌کنند. چرا که ممکن است بافت آنها بر اثر ضربه دچار آسیب شود. به جای آن مرحله غبارگیری به کمک برس‌های نرم و جاروبرقی‌های صنعتی قوی انجام می‌شود.
فرش‌های ماشینی نیز در قالیشویی‌ها بسته به میزان عمری که سپری کرده‌اند و دستگاهی که به آن دسترسی دارند؛ با استفاده از یکی از دو روش زیر غبارروبی می‌شوند:
دستگاه‌های قدیمی: با استفاده از این تکنیک ابتدا داخل دستگاه قالیشویی، نوعی برس مخصوص کار گذاشته می‌شود که با استفاده از پرز فرش شانه زده می‌شود. بعد محورهای استوانه‌ای که دورن دستگاه وجود دارد؛ ضربه‌های مکرر با فشار یکنواختی به پشت فرش وارد می‌کند. به این ترتیب، پرزهای اضافه همراه با گرد و غبار از بدنه قالی خارج می‌شود.
دستگاه‌های جدید: با استفاده از تجهیزات جدیدی که عملکردی مشابه ماشین لباسشویی دارند؛ فرش با استفاده از حرکات دورانی که ایجادکننده نیروی گریز از مرکز هستند غبارروبی و عاری از هر گونه آلودگی ناشی از ذرات گرد و غبار می‌شود.
چند نکته مهم
اگر قصد دارید فرش‌های منزل خود را به صورت خانگی و بدون کمک گرفتن از متخصصان قالیشویی غبارگیری کنید؛ حتما به موارد زیر که به عنوان نکاتی مهم در مورد غبارگیری فرش شناخته می‌شوند توجه کنید:
- شدت ضربه‌ای که در روش تکاندن به فرش وارد می‌کنید باید متناسب با میزان مقاومت الیاف آن باشد.
- اگر فرش پوسیدگی یا بیدخوردگی دارد؛ حتما قبل از هر اقدامی با یک متخصص در این زمینه مشورت کنید.
- برای فرش‌های کهنه‌ای که بدون روکش مناسب، مدتی در انباری مانده‌اند؛ ممکن است لازم باشد مراحل و روش‌های غبارگیری را چند بار با فاصله انجام دهید.
