برای خرید فرش مناسب، آشنایی با اصطلاحاتی مانند شانه و تراکم فرش از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مقاله همراه ما باشید تا با این مفاهیم آشنا شوید. اگر علاقه به فرش دارید و می‌خواهید بدانید که چطور می‌توان شانه و تراکم فرش را تشخیص داد؛ با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.
شانه و تراکم فرش چیست؟
شانه در واقع بخشی از دستگاه فرش‌بافی است که همان کار شانه را در فرش دستبافت انجام می‌دهد. وظیفه اصلی شانه، زدن نخ پود و چسباندن آن به نخ‌های پود فرش ماشینی است. تراکم نیز به تعداد گره‌هایی گفته می‌شود که در هر یک متر مربع از فرش وجود دارد. هر چقدر که تراکم در یک فرش ماشینی بیشتر باشد؛ فرش دارای میزان استحکام و دوام بیشتر و همچنین طول عمر بالاتری خواهد بود. در واقع تراکم بالا به صورت همزمان باعث افزایش سطح دوام و زیبایی فرش شده و شانه فرش نیز تعیین‌کننده ظرافت و میزان ضخامت یا نازکی فرش است.
یک ویژگی بسیار با اهمیت که در زمان خرید فرش باید به آن توجه کنیم؛ شانه فرش است. اما یادمان باشد که توجه به تراکم فرش هم به اندازه خود دارای اهمیت است. همانطور که گفتیم تراکم برابر است با تعداد گره‌هایی که در هر یک مترمربع از فرش وجود دارد. در حقیقت تراکم با شانه رابطه مستقیمی دارد؛ یعنی اینکه تعداد شانه بیشتر باعث تراکم بیشتر خواهد شد. تراکم بالای فرش به نوبه خود موجب می‌شود که فرش فشردگی بیشتری داشته باشد و نهایتا استحکام بیشتری پیدا کند. تراکم در فرش‌های ۷۰۰ شانه و همینطور فرش‌هایی دارای شانه بالاتر، معمولا چیزی حدود ۲۱۰۰ تا ۳۰۰۰ است.
قطعه شانه در دستگاه بافندگی فرش یک صفحه مستطیل شکل، با عرض تقریبی حدود ۲۰ سانتی‌متر و طولی برابر با عرض فرش می‌باشد. این صفحه از تعداد زیادی شیار ریز تشکیل شده که تارهای فرش از آنها عبور می‌کنند. هر چه تعداد نخ‌های فرش ماشینی بیشتر باشد؛ تعداد این شیارهای ریز نیز بیشتر می‌شود. از آنجایی که هر چه تعداد نخ‌های فرش بیشتر باشد؛ تراکم عرضی فرش نیز بیشتر می‌شود و تعداد این نخ‌ها متناسب با تعداد شیارهای شانه فرش است؛ در اصطلاح، شانه فرش را تراکم عرضی فرش نیز می‌نامند.
چگونه شانه فرش ماشینی را تشخیص دهیم؟
همانطور که اشاره شد؛ شانه فرش همان تراکم عرضی فرش است. بنابراین اگر فرش ۱۰۰۰ شانه باشد؛ باید در یک متر از عرض آن ۱۰۰۰ گره بافته شود. روش تشخیص تراکم فرش این است که ابتدا یک سانتی‌متر از عرض فرش را علامت گذاری کنیم (عرض فرش همان ضلعی است که دارای ریشه است). اگر در این یک سانتی‌متر ۱۰ گره بافته شده باشد؛ یعنی فرش ۱۰۰۰ شانه است.
برای فرش ۷۰۰ شانه در هر یک سانتی‌متر ۷ گره و برای فرش ۱۲۰۰ شانه در هر یک سانتی‌متر ۱۲ گره باید بافته شود.
بهترین شانه و تراکم برای فرش‌های ماشینی چقدر است؟
اکثر ما وقتی برای خرید فرش ماشینی اقدام می‌کنیم این سوال برای‌مان پیش می‌آید که فرش چند شانه برای خرید بهتر است و بهترین شانه فرش چقدر است؟ برای توضیح این موضوع باید نقش شانه و تراکم را در فرش بدانید.
نقش شانه و تراکم در فرش ماشینی چیست؟
هرچه شانه و تراکم در فرش ماشینی بیشتر باشد؛ طرح و نقش قالی ریزتر، فرش سفت‌تر و دوام آن نیز بیشتر خواهد شد. بطور مثال یک فرش ماشینی با تراکم ۱۲۰۰ و شانه ۳۶۰۰ در این دسته از فرش‌ها قرار می‌گیرد؛ زیرا بالاترین شانه مورد استفاده برای تولید فرش‌های ماشینی ۱۲۰۰ و بیشترین تراکم در بین این فرش‌ها، ۳۶۰۰ است. فرش‌هایی که شانه و تراکم بالایی دارند؛ جنس نرم‌تر و لطیف‌تری نسبت به فرش‌هایی دارند که ۷۰۰ شانه و ۵۰۰ شانه هستند.
در نتیجه با افزودن شانه و تراکم در فرش، از ارتفاع نخ پرز کاسته شده و بر نرمی و زیبایی آن افزوده می‌شود. البته این عبارت به این معنی نیست که فرش‌های ۷۰۰ شانه زبر و خشک هستند؛ بلکه فرش‌های ۷۰۰ شانه نیز به دلیل داشتن پرز بلند (۱۰ میلی‌متر) از لطافت و نرمی خاصی برخوردارند.
چه شانه فرشی مناسب‌تر است؟
افرادی که لطافت و زیبایی فرش برای‌شان اهمیت دارد و فرشی با طول عمر مناسب می‌خواهند؛ باید به سراغ فرش‌های ماشینی ۱۰۰۰ یا ۱۲۰۰ شانه بروند. به دلیل اینکه این فرش‌ها در مقایسه با سایر محصولات، ماندگاری بیشتری دارند. در عوض افرادی که به دنبال فرشی هستند که زیبایی ظاهری بیشتری دارد و نمای خانه را دستخوش تغییرات زیادی می‌کند؛ باید یک فرش ماشینی ۷۰۰ شانه که طرحش متناسب با نحوه چیدمان و دکوراسیون منزل‌شان است را انتخاب کنند.
با توجه به قیمت مناسب و نسبتا پایین این فرش‌ها در مقایسه با فرش‌های ۱۲۰۰ شانه، فروش این محصولات بیشتر است و بخشی اعظمی از سهم فروش در بازار فرش ایران، اختصاص به فرش‌های ۷۰۰ شانه است.
کمترین و بیشترین شانه فرش در بازار کدامند؟
فرش‌های ماشینی موجود در بازار معمولا ۳۲۰، ۵۰۰، ۷۰۰، ۹۰۰، ۱۰۰۰، ۱۲۰۰ و ۱۵۰۰ شانه هستند. بنابراین کمترین شانه فرش ۳۲۰ می‌باشد. تعداد شانه و ضخامت فرش عکس یکدیگرند؛ یعنی هرچه شانه کمتر باشد؛ ضخامت فرش بالاتر است. در ادامه فرش‌های مختلف با شانه‌های متفاوت را از نظر ضخامت، زیبایی، تراکم، دوام، ارتفاع پرز و قیمت مورد بررسی قرار داده‌ایم.
فرش ۵۰۰ شانه : ضخامت این فرش‌ها بالا و تعداد شانه‌های آنها بسیار کم است. این محصولات اکثرا ماشینی هستند و دوام بالا و قیمت نسبتا کمی دارند. از نظر ظرافت طرح، این فرش‌ها جزء بدترین محصولات بازار محسوب می‌شوند.
فرش ۷۰۰ شانه : این محصولات هم ضخامت بالایی دارند و هم تعداد شانه‌هایشان پایین است. برای بافتن فرش‌های ماشینی ۷۰۰ شانه، بین ۸ تا ۱۰ رنگ مختلف به کار می‌رود. هزینه تولید این فرش‌ها تقریبا پایین‌تر است و انتخاب خوبی برای خرید به‌صرفه به حساب می‌آیند. در واقع تراکم در این نوع فرش بین ۲۱۰۰ تا ۳۳۰۰ است. بلندی پرزها در این مدل فرش به ۱۱ میلی‌متر می‌رسد و دوام‌شان نیز معمولی است.
فرش ۱۰۰۰ شانه : این فرش‌ها از نظر میزان ضخامت و تعداد شانه در رتبه متوسطی قرار دارند. ظرافت طرح در این محصولات معمولی رو به بالاست و دوام‌شان نیز به نسبت خوب است. بلندی پرز در این مدل فرش حدودا ۹ میلی‌متر است و از قیمت مناسبی برخوردارند.
فرش ۱۲۰۰ شانه : یک فرش ۱۲۰۰ شانه دارای ضخامت کم و تعداد گره‌های زیادی است و به خاطر ظرافت بالای طرح، قابلیت اجرای دقیق طرح‌های پیچیده را نیز دارد. بلندی پرز در فرش‌های ۱۲۰۰ شانه حدودا ۸ میلی‌متر باید در نظر گرفته شود.
فرش ۱۵۰۰ شانه : این فرش‌ها کمترین ضخامت و بیشترین تعداد شانه را در بین گزینه‌های مطرح شده دارند. به گفته متخصصان صنعت فرش و قالیشویی این محصولات، در مقایسه با سایر فرش‌های ماشینی از نظر لطافت، استحکام و ظرافت در صدر بهترین‌ها هستند و قیمت بالاتری نیز دارند.
