فرش به عنوان یکی از محبوب‌ترین زیراندازها در سراسر جهان همواره نقش پررنگی در دکوراسیون داخلی منزل داشته است، اما در کنار مزیت‌ها و فواید متعددی که دارد ممکن است گاهی دچار مشکلات، ایرادات و نواقصی شود که نیاز به برطرف کردن و یا ترمیم پیدا کند. بیدخوردگی یکی از چالش‌برانگیزترین مشکلاتی است که می‌تواند باعث آسیب‌های جدی به فرش گردد و حتماً باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن برطرف شود. در حقیقت بید نوعی حشره است که از چوب، پشم، ابریشم و الیاف مختلف تغذیه می‌کند به همین دلیل لابلای الیاف فرش می‌تواند بهترین مکان برای زیست و تکثیر آن باشد. در ادامه مطلب به بررسی و معرفی کامل بیدخوردگی و همچنین راهکارهای از بین بردن بید فرش پرداخته خواهد شد.
بیدخوردگی فرش و دلایل آن
همان‌طور که گفته شد بید (Beetle) نوعی حشره و از آفات نساجی است و معمولاً از کراتین و پروتئین موجود در الیاف‌های طبیعی مانند پشم، ابریشم و … تغذیه می‌کند به همین دلیل فرش‌های دستباف که از مواد و الیاف‌های طبیعی بافته می‌شود می‌توانند درگیر مشکل بیدخوردگی شوند. در اصل آسیب‌های اصلی ناشی از بید خوردگی ناشی از تغذیه لاروهای نابالغ است که برای رشد خود نیاز به تغذیه بیشتر دارند. از مهم‌ترین علائم بیدخوردگی در فرش‌ها می‌توان به مواردی همچون لکه‌های سفید، ذرات خاکستری، خورده شدگی گره‌های فرش، از بین رفتن بخشی از طرح کلی فرش، وجود موجوداتی ریز و کوچک و … اشاره کرد. بیدخوردگی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- قرارگیری فرش در معرض رطوبت برای مدت طولانی
- تاریکی محیط استفاده از فرش و نبود هوای کافی برای تهویه فضا
- آلودگی و کثیف بودن فرش و عدم رعایت نظافت و بهداشت
- تنظیم نبودن دمای محیط نیز می‌تواند یکی از عوامل اصلی بیدخوردگی فرش باشد
پیشگیری از بید زدگی فرش
بید زدگی فرش می‌تواند به یک مشکل جدی تبدیل شود، اما با رعایت برخی نکات ساده می‌توان از این مشکل جلوگیری کرد. یکی از راه‌های موثر برای پیشگیری از بید زدگی، استفاده از جاروهای دستی و برقی و همچنین برس‌های مخصوص است که تخم‌های بید را از لابه‌لای پرزهای فرش بیرون می‌کشند. نظافت مداوم قالی می‌تواند به جلوگیری از بید زدگی کمک کند.
از آنجا که حشره بید معمولاً در انتهای پرزهای قالی تخم‌گذاری می‌کند، توصیه می‌شود که فرش را هر سه ماه یک‌بار جابه‌جا کرده و تمام سطوح پشت و روی آن را در معرض آفتاب و هوا قرار دهید. این کار باعث می‌شود که تخم‌های بید از بین بروند.
روش‌های جلوگیری از بید زدگی
برای پیشگیری از بید زدگی فرش، علاوه بر جارو کردن مداوم، بهتر است سالی یک یا دو بار فرش خود را به پشت خوابانده و چند ساعتی در معرض نور خورشید قرار دهید و همزمان آن را جارو کنید. بیدها در شرایط آب و هوایی مرطوب و گرم بهتر رشد می‌کنند و با قرار دادن فرش در معرض نور خورشید، تخم‌های بید از بین می‌روند.
نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که برای از بین بردن کامل تخم‌های بید با نور خورشید، فرش باید حداقل به مدت نصف روز در دمای بین ۲۵ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد در معرض نور خورشید قرار گیرد.
اگر در مناطق خیلی سرد زندگی می‌کنید و نمی‌توانید فرش را در دمای بالا و مقابل نور خورشید قرار دهید، باید بدانید که سرمای شدید نیز می‌تواند تخم‌های بید را از بین ببرد، اما این روش کمی سخت‌تر است. در این حالت باید فرش را حدود ۱۰ تا ۳۰ روز در دمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد زیر صفر نگهداری کنید.
عوامل رشد بید و جلوگیری از آن
سه عامل محیطی بسیار مناسب برای رشد حشره بید عبارتند از رطوبت، تاریکی و گرما. با حذف این سه عامل می‌توانید تا حد زیادی از تخم‌گذاری بید در بین پرزهای قالی جلوگیری کنید. قالی هایی که به طور مداوم پهن هستند به نسبت فرشی که باستفاده نمیشوند و لوله شده و در انبار نگهداری می‌شود، کمتر ممکن است دچار بید زدگی قرار دارند.
تشخیص بید زدگی فرش
بید زدگی فرش را می‌توان از طریق علائمی تشخیص داد. این علائم شامل وجود حشرات کوچک با حرکت سریع روی فرش، تار‌های بسیار ریز اطراف بافت فرش، لکه‌های سفید روی فرش که به مرور عمیق می‌شوند، ذرات خاکستری کوچک روی سطح فرش، خورده شدن گره‌های پشت فرش و از بین رفتن بافت زمینه‌ای بخشی از فرش می‌باشد. با مشاهده این علائم می‌توانید بفهمید که فرش شما دچار بید زدگی شده است یا خیر.
با رعایت این نکات ساده می‌توانید از بید زدگی فرش خود جلوگیری کنید و عمر مفید آن را افزایش دهید.
بهترین روش‌های از بین بردن بید فرش
همان‌طور که گفته شد بیدخوردگی فرش می‌تواند در اثر عوامل و دلایل مختلفی ایجاد شود و نشانه‌های مشخص و واضحی نیز دارد. هرچند که بیدخوردگی می‌تواند مشکل و معضل چالش‌برانگیزی باشد اما می‌توان با رعایت نکات مختلف و استفاده از مواد و روش‌های مختلف آن را از بین برد. از جمله بهترین روش‌های از بین بردن بید فرش می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
استفاده از سموم مخصوص
خوشبختانه امروزه می‌توان به راحتی به مواد شیمیایی و سموم مخصوص هر نوع حشره‌ای دسترسی پیدا کرد. برای از بین بردن بید فرش نیز می‌توان از موادی همچون پیرتروئید و نفتالین بهره برد.
- پیرتروئید (Pyrethroid) نوعی سم است که از گیاهان خاصی به دست آمده و عملکرد بسیار خوب در نابود حشرات خصوصاً بید دارد. این سم برای انسان و حیوانات خانگی ضرر ندارد و از ضریب امنیت و اطمینان بالایی برخوردار است.
- نفتالین نیز به عنوان رایج‌ترین و بهترین سم نابود کننده بید شناخته می‌شود و می‌توان از آن علاوه بر فرش در محیط‌های دیگر نیز استفاده کرد. با توجه به آنکه در گذشته نیز از این ماده استفاده‌های زیادی می‌شد از گلوله نفتالین با نام گلوله بید نیز یاد می‌شود.
استفاده از تله‌های چسبی
یکی دیگر از مهم‌ترین راهکارهای از بین بردن بید فرش استفاده از تله های چسبی است. در حقیقت تله های چسبی حاوی نوعی ماده شیمیایی به نام فرومون هستند که بوی آن می‌تواند جذابیت بالایی برای بید و حشرات دیگر داشته باشد. زمانی که این تله در محیطی قرار بگیرد بیدها به سمت آن جذب شده و در آن گرفتار می‌شوند و در نهایت از تکثیر و رشد آن‌ها و آسیب رسیدن به فرش جلوگیری می‌شود. در مقاله‌ای تحت عنوان قیمت قالیشویی و نرخ اتحادیه به بررسی نحوه تعیین هزینه‌های قالیشویی، بررسی تعرفه‌ها و عوامل مؤثر بر قیمت‌ها پرداخته شده که می‌تواند اطلاعات مفید و مؤثری در اختیار خواننده قرار بدهد.
استفاده از جاروبرقی
همان‌طور که گفته شد یکی از اصلی‌ترین دلایل بیدخوردگی فرش وجود آلودگی و کثیفی‌های متعددی در بافت و الیاف آن است. استفاده از جاروبرقی و تمیز کردن مستمر فرش می‌تواند باعث جلوگیری از بید خوردگی شود و از تجمع بید در بافت و الیاف فرش نیز جلوگیری خواهد شد. به صورت کلی لازم است که روزانه و یا حداقل هفته‌ای یک بار گرد و غبار از سطح فرش زدوده شود تا مانع از تجمع حشرات در الیاف آن گردد.
استفاده از میخک
میخک یک ماده طبیعی و کاربردی است که می‌تواند کاربردهای متعددی داشته باشد. بید توان تحمل عطر و بوی میخک را ندارد و چرا که میخک حاوی یک ماده شیمیایی به نام اوژنول است که یک حشره‌کش طبیعی می‌باشد و می‌تواند باعث نابودی بیدها شوند. در صورتی که فرش پهن شده و استفاده می‌شود می‌توان روغن میخک را با کمی آب به سطح فرش اسپری کرد و اگر فرش یا هر نوع پارچه و ملحفه دیگری انبار شده است می‌توان مقداری میخک را در یک کیسه پارچه ای ریخته و آن را لابلای لباس‌ها و فرش‌ها قرار داد.
استفاده از اسپری‌های طبیعی
علاوه بر اسپری میخک اسپری‌های طبیعی دیگری هستند که می‌توانند در نابودی و از بین بردن بید فرش مؤثر باشند. اسپری گیاهانی همچون اسطوخودوس، چریش، آویشن و اکالیپتوس می‌توانند به واسطه برخورداری از مواد شیمیایی مختلف در نابود بید و حشرات مختلف موثر باشند. برای استفاده از این مواد نیز می‌توان ۱۰ تا ۱۵ قطره از روغن گیاهان گفته شده را با مقداری (۳۰۰ سی‌سی) آب مخلوط کرد و آن را بر روی سطوح مورد نظر اسپری کرد و این کار مانع از تجمع، رشد و تکثیر آن‌ها خواهد شد و از آسیب‌دیدگی فرش‌ها جلوگیری می‌کند.
استفاده از برگ بو
برگ بو نیز از جمله مواد طبیعی است که علاوه بر خواص و کاربردهای آشپزی و… می‌تواند در از بین بردن حشرات تأثیر زیادی داشته باشد. در حقیقت برگ بو خشک شده می‌تواند بو و رایحه تندی داشته باشد که حشرات توان تحمل آن را ندارند و همین امر باعث می‌شود که از محیط‌هایی که این ماده قرار دارد دور شوند. برگ بوی خشک شده را می‌توان به شیوه‌های مختلفی به کار برد و از آن برای نابودی بیدها استفاده کرد. برگ بو همچنین می‌تواند در محافظت از کمدهای چوبی، پارچه‌ها، لباس و … مؤثر باشند. می‌توان برگ بو خشک شده را پودر کرده و برای مدتی روی فرش ریخته و سپس با استفاده از جاروبرقی آن را تمیز کرد.
استفاده از دارچین
دارچین از جمله موادی است که می‌تواند در از بین بردن بید فرش نقش مؤثری داشته باشد. این ماده نیز می‌تواند بو و رایحه تندی برای حشرات داشته باشد و ازآنجایی‌که بوی آن ماندگاری بالایی دارد می‌تواند از فرش، موکت، چوب، لباس و … در برابر بید خوردگی محافظت کند. می‌توان چوب دارچین را در لابلای لوازم گفته شده قرار داد و یا آن را خرد کرده و در سطح فرش قرار داده و بعد از مدتی تمیز نمود.
استفاده از سرکه
سرکه از جمله موادی است که می‌تواند در نظافت و ضدعفونی کردن بخش‌های مختلف معجزه کند. برای از بین بردن بید فرش می‌توان ۱۰۰ سی‌سی سرکه را با ۲۰۰ سی‌سی آب مخلوط کرده و آن را در محل‌هایی که مشکوک به حضور بید هستند اسپری کرد. در کنار سرکه می‌توان از روغن ماهی نیز برای از بین بردن بید استفاده کرد چرا که روغن ماهی نیز بوی تندی داشته و می‌تواند باعث از بین رفتن حشرات شود.
استفاده از خدمات قالیشویی
زمانی که بیدخوردگی فرش بیشتر از حد مجاز باشد و افراد عادی قادر به برطرف کردن آن نبودند بهتر است که از خدمات شرکت‌های قالیشویی استفاده شود. در حقیقت ترمیم فرش و بیدخوردگی‌های آن یک کار تخصصی است و نیاز به مهارت، دانش و تجهیزات خاص دارد و شرکت‌های قالیشویی با برخورداری از نیروهای متخصص، تجهیزات مدرن و مواد و لوازم مخصوص می‌توانند به بهترین شکل ممکن اقدام به ترمیم فرش کرده و از آسیب دیدن بیشتر آن جلوگیری کنند.
جمع‌بندی نهایی
بیدخوردگی یکی از مهم‌ترین معضلاتی است که برای فرش‌ها، خصوصاً فرش‌های دستباف و ابریشمی و در اثر عواملی همچون رطوبت، عدم نظافت، عدم نور کافی و … ایجاد می‌شود و می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به فرش وارد کند. برای از بین بردن بید فرش می‌توان از روش‌هایی همچون استفاده از سموم، استفاده از جاروبرقی، استفاده از سرکه، استفاده از دارچین و میخک و همچنین استفاده از خدمات شرکت‌های قالیشویی بهره برد.
