حفظ سلامت فرش‌ها و مراقبت از آنها، مانند سایر وسایل، یکی از دغدغه‌های روزمره اهالی خانه است. این موضوع از آن جهت اهمیت بالایی دارد که امروزه فرش‌ها به کالایی گران‌قیمت و ارزشمند تبدیل شده‌اند. به شکلی که حتی فرش‌های ماشینی نیز از قیمت بالایی برخوردار بوده و یک فرش ماشینی باید به‌طور میانگین ۱۰ سال عمر کند؛ تا هزینه پرداخت شده برای آن به‌صرفه به‌نظر برسد. این موضوع در فرش‌های دستباف از اهیمتی بالاتری نیز برخوردار است. چراکه علاوه بر بسیار گران‌قیمت‌تر بودن از فرش‌های ماشینی، از نظر ارزش هنری و معنوی نیز در جایگاه بالاتری هستند. حتما دیده یا شنیده‌اید که برخی فرش‌های دستباف مانند یک ارثیه خانوادگی به چند نسل از یک خانواده خدمت کرده و در واقع به یکی از اشیا خاطره‌انگیز و یادگاری خانه تبدیل شده است. از سویی در میان بخش‌های مختلف یک فرش، ریشه‌های آن هم از حساسیت و ظرافت بیشتری برخوردار بوده و هم بیشتر در معرض آسیب‌هایی مانند پارگی، پوسیدگی، آلودگی و رنگ گرفتگی است. بر همین اساس استفاده از کاور ریشه فرش یکی از راه‌کارهای محبوب و متداول برای مراقبت از این بخش فرش شده است. در این نوشته می‌خواهیم به معرفی کاور ریشه فرش، انواع آن، مزایای آن و در نهایت روش نصب آن بپردازیم.
کاور ریشه فرش چیست؟
همان‌طور که گفته شد؛ ریشه فرش را می‌توان حساس‌ترین و آسیب‌پذیرترین بخش فرش دانست. در نتیجه اگر بتوانیم ریشه‌های فرش را به‌نوعی مدیریت کنیم که کمتر در معرض آسیب باشد؛ طبیعتا عمر و دوام آن را افزایش داده‌ایم. کاور ریشه فرش دقیقا همین نقش را برعهده دارد. این کاورها به شکل یک لایه اضافه بر روی ریشه فرش نصب شده و از برخورد ریشه با زمین و همین‌طور پا خوردن آن جلوگیری می‌کنند.
انواع کاور ریشه
کاورهای ریشه فرش در انواع مختلفی تولید می‌شوند؛ و هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.
سنتی‌ترین شکل کاور، جاجیم دوزی ریشه است. جاجیم به‌طور مستقل نوعی کفپوش محسوب می‌شود؛ اما از آن برای پوشش بخش ریشه فرش نیز استفاده می‌کنند. این روش به‌خصوص در شرایطی که ریشه‌های فرش در معرض آسیب بوده و یا دچار پوسیدگی نسبی شده‌اند؛ بیش از سایر روش‌ها توصیه می‌شوند. با این وجود می‌توان از آن در فرش‌هایی با ریشه نو و سالم نیز استفاده کرد. جاجیم‌ها معمولا در دو نوع رنگی و سفید بافته می‌شوند. در مدل‌های رنگی دو رنگ سرمه‌ای و لاکی بیشتر از سایر رنگ‌ها دیده می‌شود. بنابراین هنگام انتخاب رنگ جاجیم برای ریشه دوزی فرش، به هماهنگی آن با فرش دقت کرده و مدلی را انتخاب کنید که زیبایی ظاهری فرش شما را تحت تاثیر قرار ندهد. در این روش جاجیم‌ها دور تا دور ریشه را گرفته و به هم دوخته می‌شوند؛ این سبک مراقبت از ریشه فرش اگرچه مزایای بسیاری دارد؛ اما از آنجا که ریشه فرش را به‌طور کامل از دید خارج می‌کند؛ مورد پسند برخی افراد نیست. همچنین دوخت جاجیم روی ریشه فرش کاری نسبتا تخصصی است؛ و باید آن را، مانند پرداخت یا موگیری فرش، به استادکار یا کارشناس مرمت فرش بسپارید. در نهایت اینکه جاجیم دوزی نسبت به سایر انواع کاور فرش قیمت بالاتری دارد.
انواع دیگری کاورهای فرش مدل‌های توری، پارچه‌ای و پلاستیکی هستند. این مدل‌ها قیمت مناسب‌تری داشته و نصب آنها نیز ساده‌تر است. بنابراین می‌توانید با خرید آنها، شخصا اقدام به نصب کاور فرش نمایید. در میان این مدل‌ها، گزینه‌های توری سفید و شفاف معمولا پرطرفدارترین انتخاب هستند. این مدل‌ها گاهی به کمک کوک زدن نصب شده و برخی مدل‌های آن نیز دارای یک لایه چسب بوده و راحت‌تر نصب می‌شوند. به هر حال شفاف بودن توری و سفید بودن آن کمک می‌کند تا ریشه‌های فرش شما علی‌رغم محافظت شدن، تا حدود زیادی مشخص بوده و زیبایی خود را حفظ کنند. البته به همین اندازه نیز باید در نظر بگیرید که نمی‌توانید از آن سطح حافظتی بالا و به اندازه جاجیم دوزی را انتظار داشته باشید. همچنین بهتر است در نظر بگیرید که این مدل‌ها معمولا عمر کوتاهی داشته و بهتر است هر شش ماه یا حداکثر یک سال یک‌بار، کاور کهنه را با کاور نو عوض کنید. این در حالی است که استفاده از جاجیم دوزی ریشه فرش، روشی دائمی‌تر بوده و حتی می‌توان آن را به همراه فرش شستشو داد. در واقع جاجیم دوزی را می‌توان به عنوان روش ترمیم ریشه های فرش دستباف نیز در نظر گرفت. هرچند در هر زمان که بخواهید هم قابل جدا شدن است.
در نهایت برخی افراد از چسب پهن به عنوان محافظ ریشه‌های فرش استفاده می‌کنند. این روش اگرچه در ظاهر مناسب به‌نظر می‌رسد؛ و با کاورهای پلاستیکی تفاوت آنچنانی ندارد؛ اما در بلند مدت از کیفیت ریشه فرش شما می‌کاهد. در واقع چسب روی نوار چسب، به راحتی به ریشه چسبیده و خود دلیلی برای جذب گرد و خاک و آلودگی بیشتر می‌شوند. همچنین مواد شیمیایی موجود در این چسب، به مرور زمان از کیفیت نخ چله به‌کار رفته در ریشه فرش می‌کاهد. فراموش نکنید که چسب به‌کار رفته در کاورهای چسبی موجود در بازار، با چسب به‌کار رفته در نوار چسب پهن متفاوت است؛ و موجب آسیب دیدن فرش نمی‌شود.
مزایای کاور ریشه فرش
کاور ریشه فرش به‌طور کلی نقش محافظتی دارد. با این وجود می‌توان به صورت جزئی‌تر مزایای زیر را برای آن در نظر گرفت:
- از آلوده و کثیف شدن ریشه فرش جلوگیری می‌کند.
- از به‌هم‌ریختگی ریشه فرش جلوگیری می‌کند.
- در برخی مدل‌ها می‌تواند از ریشه فرش در برابر رطوبت هوا نیز تا حدی مراقبت کند.
- از کشیده شدن و استهلاک ناشی از پا خوردن ریشه فرش جلوگیری می‌کند.
- در مدل‌های جاجیمی، موجب استحکام و قوام بیشتر خود فرش می‌شود.
- در برخی مدل‌ها تا حدودی می‌تواند از لوله شدن گوشه فرش جلوگیری کند.
- به‌طور کلی با حفظ سلامت ریشه‌ها، به حفظ سلامت بدنه فرش کمک می‌کند.
راهنمای نصب کاور ریشه فرش
اغلب مدل‌های کاور ریشه فرش نصب ساده و سریعی دارند. بسیاری از آنها به کمک یک لایه برچسبی در بخش انتهایی ریشه ثابت می‌شوند. برخی دیگر را باید به وسیله کوک‌های ساده روی ریشه ثابت کرد. به هر حال این کاری است که می‌توانید خودتان در خانه آن را به‌راحتی انجام دهد. هرچند اغلب موسسات ارزانترین قالیشویی آنلاین نیز در صورت درخواست شما کار دوخت کاور برای ریشه فرش را به بهترین شکل انجام می‌دهند.
البته اگر ریشه فرش شما آسیب دیده و نیاز به ترمیم دارد. همچنین اگر می‌خواهید از جاجیم دوزی برای ایجاد یک کاور همیشگی روی ریشه فرش استفاده کنید. بهتر است دوخت جاجیم روی ریشه را به یک فرد متخصص بسپارید. در این زمینه نیز موسسات قالیشویی دارای خدمات ترمیم فرش، آماده خدمت‌رسانی به شما هستند.
در نهایت دقت کنید که پیش از نصب کاور ریشه از تمیز بودن ریشه فرش خود مطمئن شوید. دستمال کشیدن کف خانه و سپس دو مرتبه جاروبرقی کشیدن ریشه‌های فرش بهترین کاری است که پیش از نصب کاور می‌توانید انجام دهید. همچنین اگر این کار را پس از شستشوی فرش در قالیشویی انجام دهید؛ خیال‌تان از بابت تمیز بودن و تمیز ماندن ریشه‌ها آسوده‌تر خواهد بود.
