نور خورشید یک گزینه عالی برای بهبود خلق و خوی انسان است. همه ما معمولا در محیط‌هایی زندگی می‌کنیم که نور طبیعی زیادی وارد آن می‌شود. در خانه‌ها، چنین محیطی می‌تواند به معنای داشتن تعداد زیادی پنجره و نورگیر برای ورود مستقیم و غیرمستقیم نور خورشید باشد. قابل انکار نیست که حال همه ما در جوار تابش آفتاب خوب‌تر است؛ و انرژی و شوق بیشتری برای انجام امور روزمره و به‌طور کلی زندگی داریم. اما حتما می‌دانید که نور خورشید حاوی اشعه‌ای با نام اشعه ماوراء بنفش است. متاسفانه این اشعه می‌تواند باعث رنگ‌پریدگی، ساییدگی و پوسیدگی تدریجی اثاثیه خانه شود. به عنوان مثال الیاف طبیعی که در معرض اشعه ماوراء بنفش قرار می‌گیرند؛ در نهایت شکننده و مستعد پوسیدگی و رنگ‌پریدگی می‌شوند. البته در این میان رنگ‌پریدگی متداول‌ترین اتفاقی است که می‌توان انتظار آن را داشت. در این نوشته می‌خواهیم تاثیر نور خورشید بر فرش را بررسی کنیم. همچنین درباره روش‌های جلوگری از مشکلات احتمالی ناشی از این تاثیر صحبت خواهیم کرد. تا همان‌طور که برای جلوگیری از سوختگی پوست توسط اشعه ماوراء بنفش، کرم ضد آفتاب می‌زنید؛ برای فرش‌های ارزشمند و گران‌بهای خود نیز در مقابل این مشکل چاره‌اندیشی کنید.
چگونه نور خورشید به فرش آسیب می‌زند؟
تا به اینجا متوجه شدیم که نور خورشید می‌تواند به فرش آسیب بزند. به‌زبان ساده رنگ‌دانه‌های رنگارنگ فرش در اثر نور خورشید در فرآیندی به نام تخریب نوری تجزیه می‌شوند. رنگ‌های فرش که برای ایجاد طرح‌های زیبا ساخته شده‌اند؛ حاوی ترکیباتی به نام کروموفور هستند. این ترکیبات قادرند که نور را در طول موج‌های خاصی جذب کنند. این توانایی می‌تواند مشکلاتی برای فرش شما ایجاد کند. به زبان ساده‌تر اشعه ماوراء بنفش این ترکیبات شیمیایی را به هم می‌زند؛ و باعث شکسته شدن پیوندهای شیمیایی الیاف رنگی فرش می‌شود؛ تا دیگر نور را مانند قبل جذب نکنند. اما وقتی این اتفاق می‌افتد؛ نتیجه ظاهری آن محو شدن رنگ‌ها و سفید یا روشن‌تر به‌نظر رسیدن فرش خواهد بود. به همین دلیل است که معمولا یک مکان ایده‌آل برای یک فرش دستباف، یک منطقه نسبتا کم‌تردد در بخش داخلی خانه است. البته توجه داشته باشید که این مشکل اغلب در فرش‌های دستباف و به‌خصوص فرش‌های پشمی رخ می‌دهد؛ و فرش‌های ماشینی معمولا دارای ثبات بیشتری در این زمینه هستند.
اما فرآیند محو شدن رنگ فرش چگونه رخ می‌دهد؟ در این زمینه باید گفت معمولا پژمردگی فرش یک فرآیند طبیعی است؛ که در اثر ترکیبی از عوامل متعدد شامل موارد زیر ایجاد می‌شود:
- رنگ فرش
- نوع فرش
- روش رنگرزی
- نوع رنگ
طبق گفته موسسات قالیشویی حرفه‌ای، وقتی از فرش برای مدت طولانی استفاده می‌کنید؛ می‌توانید انتظار داشته باشید که رنگ اصلی خود را از دست داده و از نظر ظاهری کدر یا کمرنگ شوند. البته شستشوی مکرر و استفاده از مواد شیمیایی نادرست برای شستشوی فرش نیز می‌تواند منجر به از دست دادن رنگ فرش شما شود. به عنوان مثال تمیز کردن فرش با شامپو فرش در منزل در صورتی که تجربه کافی برای انجام این کار نداشته باشید؛ می‌تواند موجب آسیب دیدن فرش شما شود. البته باید توجه داشت که فرش‌هایی که از الیاف باکیفیت‌تر و با رنگ بهتر ساخته می‌شوند؛ همیشه با سرعت کمتری نسبت به فرش‌های ارزان تحت تاثیر این موارد قرار می‌گیرند.
استثنا از قانون آفتاب
با وجود همه موارد گفته شده، گاهی اوقات قرار گرفتن کوتاه‌مدت در معرض نور خورشید در واقع اتفاق خوبی برای فرش‌های دستباف با الیاف طبیعی است. به عنوان مثال، فرش پشمی که در معرض رطوبت قرار گرفته است ممکن است به پناهگاهی برای کپک تبدیل شود. در این شرایط پهن کردن یا آویزان کردن فرش در فضای باز بیرون، به آن فرصتی می‌دهد تا در جریان هوا قرار گرفته و به‌سرعت خشک شود.
همچنین اشعه ماوراء بنفش نیز یک قاتل طبیعی و موثر برای انواع میکروب‌ها است. بنابراین میزان کافی از تابش نور خورشید می‌تواند احتمال ایجاد بوی نامطبوع در فرش و همچنین وجود کپک یا باکتری در بافت آن را کاهش دهد.
فراموش نکنید که برای انجام این کار فرش خود را با احتیاط در فضای باز و زیر نور خورشید آویزان کنید. طوری که از کشیدگی یا آسیب دیدن الیاف آن جلوگیری نمایید. همچنین در مناطق مرطوب و سرد، باید قبل از غروب خورشید، فرش را به داخل خانه ببرید؛ تا رطوبت هوای شب را جذب نکند.
چگونه از آسیب آفتاب به فرش جلوگیری کنیم؟
بسیاری از مردم نگران محافظت از فرش‌های خود در برابر اشعه خورشید هستند. چراکه الیاف روی فرش می‌تواند با از بین بردن درخشش طبیعی فرش، آن را کهنه و فرسوده نشان دهد. بنابراین اگر می‌بینید که فرش شما به تدریج کمرنگ می‌شود؛ احتمالا یکی از دلایل اصلی آن، اشعه ماوراء بنفش آن است. در این شرایط بهتر است به عنوان اولین قدم برای محافظت از فرش، آن را مستقیما در معرض نور خورشید قرار ندهید. البته همه ما در داخل خانه به نور خورشید نیاز داریم؛ اما ترجیح می‌دهیم پرده‌ها را از سمتی باز کنیم که فرش‌های‌مان در معرض مستقیم اشعه خورشید نباشند.
دقت داشته باشید که فرایند رنگ‌آمیزی یا روتوش فرش ایرانی برای بازگرداندن رنگ آن، کاری بسیار پیچیده و پرهزینه است. به همین دلیل مهم است که فرش را از قرار گرفتن منظم در معرض نور مستقیم خورشید دور نگه دارید. با این وجود اگر به هر دلیلی می‌خواهید فرش خود را در مکانی قرار دهید که نور آفتاب دارد؛ به یاد داشته باشید که آن را به‌طور منظم بچرخانید. این کار سرعت رنگ‌پریدگی فرش را کندتر می‌کند. همچنین کمک می‌کند تا فرش شما حتی در صورت رنگ‌پریدگی، ظاهری یک‌دست داشته باشد. از سویی چرخش منظم فرش یک مزیت دیگر نیز دارد. این کار اثرات منفی تردد دائم روی بخشی از فرش را کاهش می‌دهد.
راه دیگر محافظت از فرش از طریق شیشه رفلکس یا فیلتر اشعه ماوراء بنفش است. این شیشه‌ها را می‌توانید در پنجره‌ها نصب کنید تا از ورود مستقیم اشعه ماوراء بنفش به داخل خانه جلوگیری کنید. شما می‌توانید نور را در بیرون ببینید. همچنین نور به داخل خانه حرکت می‌کند؛ اما با قدرت انتشار کمتری این اتفاق می‌افتد. این روش یک گزینه عالی و بسیار موثر است. اما به همان میزان نیز ممکن است برای شما پرهزینه باشد. هرچند این شیشه‌ها مزایای دیگری نیز برای خانه شما خواهند داشت. مثلا در طول روز کمک می‌کند تا با بازتاباندن نور خورشید به سمت بیرون، حریم خصوصی فضای داخل را حفظ کنید.
در نهایت انداختن روفرشی یک گزینه عالی برای مراقبت از فرش در مقابل نور خورشید و انواع آلودگی‌های محیطی است. با این وجود نقطه ضعف این روش آن است که از زیبایی فضای زندگی شما می‌کاهد؛ و کار پهن کردن و جمع کردن آن هر روزه است.
در پایان توصیه می‌کنیم برای حفظ زیبایی فرش، مطمئن شوید که از کارآمدترین روش برای دور نگه داشتن فرش از نور خورشید و اشعه ماوراء بنفش استفاده می‌کنید. به عبارت دیگر به جای انتظار برای آسیب دیدن فرش، بهتر است پیش از موعد اقدامات پیشگیری‌کننده را انجام دهید. این کار باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های بعدی شما می‌شود. بدیهی است که شما نمی‌توانید مکان فیزیکی خانه و زاویه تابش نور خورشید را تغییر دهید. در عوض می‌توانید راه‌هایی را برای محافظت کامل از فرش خود و میزان ورود نور خورشید به خانه امتحان کنید.
