ترمیم رنگ فرش دستباف یک هنر تخصصی است؛ که می‌تواند فرش‌های دستباف و ارزنده شما را بار دیگر زنده و قابل استفاده کند. ممکن است شما نیز تجربه رنگ پریدگی و به‌هم ریختن رنگ‌ها در فرش دستباف را داشته باشید. مشکلی که در ابتدا بسیار جدی و غیرقابل حل به‌نظر می‌رسد؛ اما خوشبختانه این مشکل نیز، مانند بسیاری از مشکلات دیگر فرش‌های دستباف راه‌حل‌های مناسبی دارد. اگرچه توصیه همیشگی ما این است که تا جای ممکن با مراقبت و نگهداری صحیح فرش خود، از وقوع چنین آسیب‌هایی جلوگیری کنید. با این وجود اگر به هر دلیلی در حال حاضر فرش دستباف شما دچار این مشکل شده است؛ در این نوشته می‌توانید دلایل آن را خوانده و درباره روش ترمیم این فرش‌ها در موسسات قالیشویی یا خانه، اطلاعات بیشتری داشته باشید.
دلایل رنگ پریدگی و به‌هم‌ریختگی فرش دستباف
رخ دادن این مشکل دلایل پیچیده‌ای ندارد. به همین دلیل هم دانستن آنها به جلوگیری از وقوع‌شان کمک می‌کند.
در درجه اول شستشوی نامناسب مهم‌ترین و متداول‌ترین دلیل برای ایجاد مشکلات رنگی در یک فرش دستباف است. استفاده از مواد شوینده بیش از حد قوی یا نامناسب برای جنس الیاف فرش، استفاده از آب بیش از حد داغ در فرآیند شستشو و از همه مهم‌تر شستشوی نصفه و نیمه و آب‌گیری نامناسب، همه و همه می‌توانند موجب ایجاد مشکلاتی در رنگ‌های فرش دستباف شما شوند.
البته با وجود همه این مسائل در فرآیند شستشو، نباید از نظر دور داشت که یک فرش دستباف باکیفیت، حتی با شستشوی اشتباه نیز نباید به سادگی دچار رنگ پریدگی و… شود. به عبارت دیگر مقصر اصلی این مسئله را باید در نداشتن ثبات رنگ الیاف فرش جستجو کرد. این موضوع به‌خصوص در فرش‌های پشمی بیشتر دیده می‌شود. چراکه فرآیند ایجاد ثبات در رنگ نخ پشمی کاری مشکل‌تر است. به هر طریق اگر کارگاه رنگ‌رزی الیاف فرش دستباف شما، استانداردهای لازم را در نظر نگیرد و مراحل تثبیت رنگ را انجام ندهد؛ طبیعتا فرش شما شانس بیشتری برای مواجه شدن با این مشکل در اولین شستشو خواهد داشت.
با توجه به موارد گفته شده، توصیه همیشگی متخصصان امر این است که اولین شستشوی فرش دستباف خود را به یک گروه متخصص و باتجربه بسپارید؛ و این کار را تا جای ممکن در خانه و با امکانات محدود انجام ندهید. چراکه اولین شستشو، خطرناک‌ترین شستشوی فرش در زمینه مشکلات رنگی است.
مسئله دومی که ممکن است موجب به‌هم‌ریختگی رنگ فرش دستباف شود؛ آفتاب خوردن آن است. این مشکل در طول زمان رخ داده و ممکن است به راحتی متوجه آن نشوید. به عنوان مثال اگر نیمی از فرش شما در معرض نور مستقیم خورشید است؛ در صورتی که به‌صورت دوره‌ای فرش خود را جابه‌جا نکنید؛ احتمالا پس از دو الی سه سال، آن بخش از فرش دچار رنگ پریدگی یا به اصطلاح بوری خواهد شد. طبیعتا راه‌کار حل این مشکل جلوگیری از تابش مداوم نور خورشید است.
در نهایت ریختن مواد غذایی و شیمیایی گوناگون، از جمله دلایل دیگری است که ممکن است به صورت محدود، موجب رنگ پریدگی و به‌هم‌ریختگی رنگ فرش دستباف شما شود.
قلم‌زنی بهترین روش برای ترمیم رنگ فرش دستباف
ترمیم رنگ فرش دستباف به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. به عنوان مثال در مورد فرش‌هایی که بخش‌های سفید و کرمی آن، رنگ سایر بخش‌ها را جذب کرده‌اند؛ بهترین کار سفیدشویی آن بخش‌هاست. با این حال در موارد جدی‌تر که رنگ بخش عمده‌ای از فرش به‌هم ریخته یا بور شده، بهترین و متداول‌ترین روش، قلم‌زنی است.
قلم‌زنی همان‌طور که از نام آن پیداست؛ روشی برای رنگ‌آمیزی مجدد نقوش موجود روی فرش دستباف است. این کار یک هنر ترمیمی محسوب شده و انجام آن توسط استادکار باتجربه، نتیجه بسیار خوبی خواهد داشت.
نکات و مراحل قلم‌زنی
همان‌طور که گفته شد؛ قلم‌زنی کاری تخصصی است؛ و انجام آن مستلزم دانش شناخت فرش و همین‌طور هنر قلم زدن است. بنابراین روش انجام این کار را نمی‌توان به‌طور خلاصه و در چند پاراگراف توضیح کامل داد. با این وجود در نظر گرفتن چند نکته و آشنایی با مراحل اساسی قلم‌زنی، کمک می‌کند تا دید بهتری به این روش ترمیمی داشته و با آگاهی بیشتری آن را برای فرش خود انتخاب کنید.
به‌طور کلی اولین مرحله قلم‌زنی شستشوی مجدد فرش است. این کار کمک می‌کند تا مطمئن شویم تا دیگر رنگی برای پس دادن و درهم آمیختن وجود ندارد. همچنین در بسیاری از مواقع با شستشوی صحیح و حرفه‌ای فرش، بخش‌های سفید و روشن آن تمیز شده و تا حدود زیادی مسئله به‌هم ریخته به‌نظر رسیدن فرش حل می‌شود.
در مرحله بعدی استاد قلم‌زن، با توجه به جنس الیاف فرش، رنگ یا رنگ‌های متناسب با آن را می‌سازد. این رنگ‌ها باید عینا با رنگ فرش یک‌سان باشد؛ تا پس از اتمام کار، فرش دچار دورنگی نشود. در واقع بهتر است در مورد فرش‌هایی که دچار مشکل رنگ‌پریدگی گسترده هستند؛ فکر خرید رنگ‌های آماده را از ذهن خود بیرون کنید.
پس از آماده شدن رنگ، استاد مرمت‌گر فرش، با استفاده از قلم‌موهایی در اندازه‌های متفاوت، شروع به رنگ‌آمیزی مجدد بخش‌های رنگ پریده فرش می‌کند. طبیعتا این کار در چند مرحله انجام شده و دقت و حوصله زیادی می‌خواهد. نکته مهم اینکه رنگ تازه فقط سطح فرش را پوشش می‌دهد؛ و قلم‌زنی دیگر نمی‌تواند تا عمیق‌ترین بخش فرش نیز نفوذ کند. بنابراین اگرچه از نظر ظاهری فرش شما زیبایی و ظرافت قبلی خود را به دست می‌آورد؛ اما نشانه‌های این ترمیم برای متخصصان اهل فن باقی می‌ماند.
در نهایت پس از اتمام کار رنگ‌آمیزی، رنگ فرش شما به شیوه‌های مختلف تثبیت می‌شود. این موضوع به این دلیل است که فرش دوباره در اثر زمان، پا خوردن و شستشوهای احتمالی، رنگ خود را از دست ندهد. بهترین روش نیز برای تثبیت رنگ‌ها استفاده از بخور آب داغ است.
البته با وجود همه این موارد، اگر فرش شما قلم‌زنی شده است؛ بهتر است هنگام استفاده از خدمات قالیشویی آنلاین این موضوع را با متخصصان آن در میان بگذارید. چراکه بهتر است چنین فرشی با مواد شوینده ملایم‌تر و شرایط دقیق‌تری شستشو داده شود.
قلم‌زنی در خانه
در صورت قاطی شدن رنگ فرش های دستباف در اثر شستشو در خانه، بهترین کار شستشوی مجدد فرش است. همچنین امکان سفیدشویی بخش‌های سفید و کرمی رنگ فرش نیز در خانه و به کمک مواد لکه‌بر وجود دارد. اما در مورد قلم‌زنی در خانه به‌نظر می‌رسد کار سختی پیش رو داشته باشید. البته اگر موضوع به بخش بسیار کوچکی از فرش مرتبط است؛ انجام این ریسک شاید معقول باشد. اما اگر محل رنگ‌پریدگی فرش بیشتر از یک کف دست است؛ بهتر است فرش دستباف خود را در معرض آزمون و خطای خود قرار ندهید.
از طرفی به‌جای تمرکز بر یادگیری موارد پیچیده مرتبط با مرمت فرش، درباره روش نگهداری فرش دستباف اطلاعات خود را افزایش داده تا مطمئن باشید که فرش شما به راحتی آسیب نمی‌بیند.
